De Reformatie leidde in de Nederlanden tot nogal wat verwarring. Te meer, omdat sommige inwoners al heel vroeg interesse hadden voor de nieuwe leer. Dit kwam vooral omdat zij veel contacten onderhielden met het buitenland. Ook stond katholicisme in verband met allerlei misstanden en met de Spaanse bezetting. Het boek ‘Volk in verwarring’ geeft een doorsnede van de Nederlandse Reformatie geschiedenis.
Aanpak
In volgorde van het verloop van de Reformatie in de Nederlanden worden twintig steden en de ommelanden behandeld. Vaak onbekende verhalen. Het begint dus in de Zuidelijke kuststeden van de Nederlanden (tegenwoordig Vlaanderen) en in de Hanzesteden aan de grote rivieren. De bespreking van regio’s wordt afgewisseld met twaalf themabesprekingen, die specifieke onderwerpen behandelen, zoals de Gereformeerde Staat en de martelaren. Prachtige schilderijen, prenten en kaarten geven gezicht aan de toenmalige wereld. Het grote boekformaat biedt daartoe ook de ruimte. Een literatuurlijst wijst de lezer de weg naar bronnen en verdere studie. Een ‘Personalia’ geeft een kort bespreking van de achtergrond van de zestien auteurs die aan dit boek meewerkten.
Dit is geen diepgravend geschiedenisboek, maar een boek wat een doorsnede geeft van die geloofsstrijd in de Nederlanden. Het is vooral een tijdsfragment. Dat doet het niet zonder ook aandacht te besteden aan het grotere geheel. Wat er in het buitenland gebeurde. De Nederlanden waren immers door Spanje bezette gebieden en de ‘nieuwe leer’ kwam uit het buitenland.
Interessante inkijk
Een inkijk wordt gegeven hoe bepaalde bekende zaken rond de Reformatie zijn ontstaan zonder gevoelige onderwerpen te mijden. Zo wordt besproken dat de nieuwe leer al vroeg door katholieke priesters werd uitgedragen. Sommigen worden later gereformeerd predikant. Dit veroorzaakte grote opschudding onder de nietsvermoedende kerkmensen. Daarnaast worden interessante details over het verloop van de Beeldenstorm gegeven. Dit zou een goed gecoördineerde actie van gelovigen, zoals dominees, zijn geweest. Dus niet zozeer een wilde actie van een bende baldadigen, zoals vaak wordt gedacht.
De tegenreacties van Spanje, door diens leger te zenden, en van de Roomse kerk, door de Inquisitie en de contrareformatie, komen in beeld. Duidelijk wordt dat de Spaanse bezetting een verstorende factor was voor de Reformatie. Politiek(e loyaliteit) en geloven bleek slecht verenig- en verdedigbaar. Het gevolg was dat er doden vielen. Christenen die christenen lieten onthoofden, vierendelen of verbranden. Er was veel vernieling, plundering, lijden en verwarring onder de bevolking.
Evaluatie
Dit prachtig uitgevoerd boek met betrouwbare, interessante geschiedschrijving van de Nederlanden (1520-1650) heeft echter geen uitgebreide inleiding over de 16de eeuwse wereld. Er wordt van enige voorkennis en interesse uitgegaan. Geregeld worden termen en benamingen genoemd die bekend worden geacht of elders moeten worden opgezocht. Maar alleen zo is dit niet al te dikke geschiedenisboek mogelijk. Jammer is ook dat een register ontbreekt. Een aanrader voor iedereen die meer over de 16de eeuwse Nederlanden, de Reformatie en diens geloofsstrijd wil weten.
Volk in verwarring.
Reformatie in Nederlandse steden en dorpen.
2017
De Banier, Apeldoorn
320 pag.
€ 26,95
ISBN: 9789402904932
