Door Marco van Putten
Parafrase
Een parafrase (Grieks parafrasis – andere manier van uitdrukken) beschrijft een oorspronkelijke tekst door een andere. Ondanks dat dit in het geval van de Bijbeltekst evident verboden en verwerpelijk is wordt het toch gedaan omdat veel mensen nauwkeurige Bijbelvertaling veel te moeilijk zouden vinden. Een Nederlandse parafrase van een oorspronkelijk tekst in een vreemde taal bestaat uit twee onderdelen: een ‘vrije’ vertaling en een uitleg van de tekst. Daarbij moet gesteld worden dat ook elke nauwkeurige Bijbelvertaling uit die soortgelijke onderdelen bestaat. Elke vertaling volgt namelijk vooraf bepaalde vertaalregels, waarin ook interpretatieregels zitten verwerkt. Daarnaast kent elke Bijbelvertaling ook een uitlegkader. Zo is de Statenvertaling, die door veel gelovigen als een van de meest betrouwbare en nauwkeurige Nederlandse Bijbelvertalingen wordt opgevat, ook ontstaan in het kader van de Reformatie (theologie van Calvijn) en expliciet bedoeld voor kerkelijk gebruik (niet voor Bijbelstudie per se).
Boekanalyse
De ‘Bijbel dichtbij’ is de zoveelste Nederlandstalige parafrase, maar deze is ontstaan in opdracht van het Nederlandse Bijbelgenootschap (NBG) en de Evangelische Omroep (EO) in verband met het 50 jarige bestaan (2017) van de EO. Deze versie heeft de Bijbel in Gewone Taal (BGT: 2014) uitgebreid met toepassingsteksten, kaderteksten en extra’s, zoals ‘wat zegt de Bijbel over …?’ en een Bijbelleesrooster, met mooie plaatjes. De BGT is op de eerste plaats bedoeld om de Bijbeltekst uit te drukken in de taal van vandaag. Verdergaande tekstindelingen met benamingen moeten de tekst leesbaarder maken. Naast de BGT worden inleidingen gegeven per Bijbelboek, achtergronduitleg en tekstverwijzingen. Hierdoor zouden geen losse studieboeken meer nodig zijn. Er is een korte woordenlijst opgenomen.
Evaluatie
De poging om de Bijbel dichter bij de moderne wereld (bekende woorden, korte zinnen) te brengen zullen velen waarderen, maar evenzogoed velen verwerpelijk vinden. Het belangrijkste punt van kritiek is dat het als een betrouwbare Bijbelvertaling wordt voorgesteld en niet expliciet als een parafrase. Mensen worden daardoor op het verkeerde been gezet. Te meer, omdat een aantal fundamentele en centrale Bijbelconcepten, zoals Gods Verbond, zijn genegeerd of uit beeld zijn gewerkt. De BGT is traditioneel dogmatisch (midden orthodox) gevormd. Het hoe van de ‘vertaling’ ontbreekt, maar die is zeker inconsequent en laat veel belangrijke nuances verloren gaan. De toepassingteksten zijn suggestief en gaan over andere zaken dan de Bijbeltekst. Jammer is dat leeslinten ontbreken en dat op landkaarten de benaming Israël ontbreekt. De Bijbel dichtbij is een aanrader, omdat de afwijkende weergave kan aanzetten om het precies uit te zoeken (aanzet tot verdere studie).
Bijbel dichtbij, Bijbel in Gewone Taal met uitleg en toepassingen. 2017, Nederlands Bijbelgenootschap (NBG), Haarlem, 2388 pagina’s , € 49,95, ISBN: 9789089120991.
