Er bestaan verschillende beschrijvingen over de Tweede Wereldoorlog. Oorlogsdagboeken geven er een subjectief beeld van. Zoals de beschrijving van het verblijf in de onderduik. Als feitenverslag hebben ze een uiteenlopende betekenis en een eigen speciale waarde, omdat ze een bijzondere inkijk geven. Niet lang geleden is zo’n oorlogsdagboek herontdekt en in 2016 uitgegeven. Het is geschreven door de Joodse Caroline (Carry) Ulreich uit Rotterdam en beslaat de periode 1941-1945. Wat maakt dit dagboek zo bijzonder?
Leven van een Joods tienermeisje
Op haar 15de verjaardag krijgt Carry een dagboek en kort daarna (vanaf 17-12-41) begint ze ermee. Aanvankelijk schrijft ze over haar tienerleven in een middenstandsgezin van Oost-Joden. Naar school gaan, de sleur ervan, de omgang met vriendinnetjes en het flirten met leuke jongens. Ze beschrijft wat ze leuk vindt en wat niet. Aanvankelijk heeft de Duitse bezetting geen grote rol in Carry’s leven. Ze beschrijft de gesloten wereld van het Jodendom, haar vasthouden aan de tradities en haar zionisme. Een aantekeningenlijst verklaart dit nader en geeft een toelichting op haar wereld. Dat geldt ook de Inleiding en de Achtergronden geschreven door Bart Wallet.
Omslag
Dan beschrijft ze hoe in de zomer van 1942 haar wereld drastisch verandert. Joden moeten een gele ster dragen en worden van overheidswege tegengewerkt. Ze worden ontslagen, hun studeren en reizen wordt beëindigd en ze worden overal geweerd. Daarna beginnen de deportaties. De Ulreichs vinden een uitweg door een baantje bij de Joodse Raad in Rotterdam. Dat geeft voorrechten.
Onderduikjaren en vrede
Carry legt de meeste nadruk op de jaren 1942, ’44 en ’45. In die tijd is het gezin Ulreich (vijf personen) ergens in Rotterdam ondergedoken bij het vijfkoppige Rooms-katholieke gezin van de bankmedewerker Zijlmans. Daar worstelen ze met hun Joodse tradities en enige discriminatie. Toch weten de Ulreichs er de oorlog goed door te komen. Moeilijk wordt het in de erg koude winter van 1944-45. Er is dan bijna niets meer te eten. In de onderduik zijn de Ulreichs goed op de hoogte wat er in de wereld gebeurt. Carry worstelt soms met haar geloof en heeft een groot verlangen naar vrede. Als die eindelijk komt, blijken heel veel gezinnen versplinterd. Dat het hele gezin Ulreich de oorlog ongeschonden heeft overleefd is bijzonder. Snel organiseert de Joodse wereld zich en Carry’s verlangen om naar het Beloofde Land te gaan wordt verwezenlijkt. Ze huwt een soldaat van de Joodse Brigade en emigreert. Kort daarna volgt de rest van het gezin.
Evaluatie
In tegenstelling tot het dagboek van Anna Frank geeft dit boek een afgerond verhaal en breekt niet af. Ook is het een godsdienstig Oost-Europese gezin. Jammer is dat dit dagboek erg verspringt in de tijd, soms een telegramstijl heeft en geen index. Wel zijn een literatuurlijst, personenregister en enkele afbeeldingen toegevoegd. Dit is een belangrijk oorlogsdagboek en een aanrader voor de geïnteresseerden.
’s Nachts droom ik van vrede
Ulreich, C.
Oorlogsdagboek 1941-1945
Inleiding & tekstbezorging B. Wallet
Mozaïek, Zoetermeer, 2016
330 pagina’s
€ 21,90
ISBN: 9789023996859
