De Bijbelse leer is anti heidens. Dat betekent dat het weinig overeenkomt met heidense leringen, maar deze ook verwerpt als vals. Heidenen dingen sinds de eerste geslachten al naar de leidende plaats, waardoor de aanhangers van de Bijbelse leer verdrukt raken. Vooral als de aanhangers van de twee leringen op elkaar aangewezen raken, dicht bij elkaar leven, collega’s of familie zijn. Christenen zijn voor hen gevaarlijke dwarsliggers. Nadat de christelijke leer in het Westen de leidend leer werd, was die lastige positie nog dragelijk. Echter, sinds de ‘emancipatie van de mens’ is de balans weer gaan kantelen ten gunste van de heidense leer. De Hervormde dominee K.H. Miskotte (1894-1976) schreef het boek ‘Bijbels abc’ bij een cursus die hij in 1941 gaf aan de kerkelijke gemeente in Amsterdam. Dit was in een tijd van verrechtsing als reactie op de sterke opkomst van socialisme en communisme in Europa. Dit jaar verscheen het opnieuw.
Waarschuwing tegen extreemrechts denken
Miskotte beoordeelde de sterke verrechtsing in zijn tijd als een herwaardering van heidense leringen. Hij wilde de leden van zijn kerk daarvoor waarschuwen door vanuit de Bijbel belangrijke punten naar voren te brengen die dit moesten ontmaskeren. Niet de natuurkracht (heidendom), maar de (heils)geschiedenis staat centraal. Niet noodlot en overwinning, maar Gods orde. Niet een mystieke, onbekende God, maar Gods Naam geopenbaard in de Here Jezus. Hij wees ook op het onderscheidend unieke van de Bijbelse leer en het christelijke geloof. Miskotte werd lid van de SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (later PvdA)). Dit had mede te maken met zijn hoop op de komst van een messiaanse heilstaat, waarin het zwakke niet wordt onderdrukt. Hij bestreed actief het alleenrecht van de sterksten, maar deed dat met Bijbelonderwijs. Dit kan apologetisch pastoraat worden genoemd. Het verklaart misschien waarom het kerkbestuur en de Duitse overheid het boek niet hebben verboden.
Niet nadrukkelijk ‘christelijk’
De Bijbelse kernconcepten zijn volgens Miskotte Israëlitisch en moeten maatschappelijke relevantie hebben. Schrijvend als christen staat hij open om van Jodendom te leren, maar niet van Islam. Dat wijst er op dat hij het Joodse volk ook als Gods volk zag. Dat was nogal pikant, omdat in zijn generatie het Vervangingsdenken (de kerk vervangt het oude Israël) norm was en antisemitisme gemeengoed aan het worden was. Ook onder veel christenen en collega dominees, waarvan sommigen NSB’ers waren, zoals Ekering. Het verklaart wellicht waarom hij zwijgt over de Jodenvervolging. Zijn boek is ook een apologie tegen Nihilisme en Liberalisme.
Evaluatie
Dit boek is actueel. Ook nu polariseert het Westen en opnieuw op basis van heidense en antichristelijke meningen. Hoewel Miskotte in een andere tijd leefde. Inhoudelijk is het ook van waarde, want hij onderwijst kernconcepten van blijvende betekenis. Het is geen makkelijk boek en nogal beschouwend met erg lange zinnen, geen index en met veel Duitse woorden. Het boek zal slechts na herhaaldelijk lezen goed begrepen worden. Dit wijst op de teerkostelijke waarde ervan.
Bijbels abc
K.H. Miskotte
Achtste druk. Kok, Kampen, 2016
224 pagina’s
€ 19,99
ISBN: 9789043527361
