Recensie door Marco van Putten
Boekanalyse
In de Inleiding werkt De Heer de probleemstelling van zijn promotieonderzoek uit, waarvan dit boek een spin-off is. Daarna volgt een historisch overzicht van de Evangelische Beweging (EB) en diens historische achtergronden. Dan een hoofdstuk over hoe de grote protestantse kerken (tegenwoordig de Protestantse Kerk in Nederland (PKN)) op de EB reageerden. Hetzelfde behandelt hij in een apart hoofdstuk voor Reformatorische kerken. Aparte aandacht wordt gegeven aan de charismatische vernieuwing (CV); inwendige beïnvloeding van traditioneel kerk-zijn door de EB. Daarna beschrijft hij in detail de reacties van opiniemakers (vooral theologen en predikanten) in de vijf Reformatorische hoofdstromingen; de Hervormd-gereformeerden (Gereformeerde Bond in de PKN en de Hersteld Hervormde Kerk), die krijgen de meeste aandacht, de Christelijke Gereformeerde kerk, de Gereformeerde Gemeenten, de Gereformeerde Kerken (Vrijgemaakt) en de Nederlands Gereformeerde Kerken. De reacties zijn te groeperen in openstaan, worstelen met of verwerpen. Hij sluit zijn boek af met een evaluatie met daarin een perspectief/advies voor de toekomst en een epiloog. Daarna volgt een samenvatting (Nederlands en Engels). Vijf bijlagen geven een lijst van afkortingen en van kerkelijke periodieken, geraadpleegde literatuur en een diagram van tijdlijnen. Dan volgen de eindnoten (ruim 90 pagina’s, met hoofdzakelijk literatuurverwijzingen) en een register van persoonsnamen. Een dankwoord en een curriculum geven auteurinformatie en de ontstaansgeschiedenis van zijn boek.
Invloed sterker dan gedacht
Het mag duidelijk zijn dat Reformatorische gelovigen een fundamenteel andere insteek en kijk op God en geloven hebben dan Evangelische. Er zijn ook veel gemeenschappelijkheden. De meeste protestantse opiniemakers reageerde verwelkomend op de EB. Vooral progressievellingen en zij die kritiek hadden op de eigen kerkelijke richting. Over de tijd kwam daar toch deels een kentering in. Dit kwam deels doordat de EB zelf veranderde, maar ook omdat Reformatorischen zagen dat er weinig interesse was voor kerktraditie en (kerk)geschiedenis. Opvallend is dat de Refo-kerken pas reageerden op de EB toen ze daartoe ‘gedwongen’ werden. Bijvoorbeeld door overgangen van doopleden naar de EB en door de overwegend sterke beïnvloeding (CV). De lezer krijgt inzicht in de geschiedenis, het (dis)functioneren en het particularisme (onverdraagzaamheid zelfs) van de onderzochte Refo-kerken en hoe zij de EB beoordelen. Het voortbestaan van Gereformeerde geloofsleringen blijkt, na ruim vier eeuwen Reformatiegeschiedenis, onzeker.
Evaluatie
Dit is een belangrijk, goed toegankelijk en interessant document dat laat zien hoe de EB invloed uitoefent op de Refo-wereld. Iets dat nog niet in kaart was gebracht. Alleen beschrijft het vooral eenrichtingsverkeer. Refo-invloed op de EB valt buiten het onderzoek, maar die wordt bij voorbaat al klein geschat. Dit boek is een aanrader.
Heer, J.M.D. de, Spiegel & spanningsbron. Opinievorming in de Reformatorische kerken over de Evangelische Beweging en de charismatische vernieuwing. 2018, Den Hertog, Houten. 683 pagina’s, € 39,50, ISBN: 9789033129018.
