Veel Belgen en Nederlanders weten dat aan de onafhankelijkheid van de Nederlanden veel strijd vooraf ging. Maar over de details weten velen weinig. Wie staat er bij stil dat op 23 mei 1568 – in 2018 dus 450 jaar geleden – de ’80-jarige oorlog’ in Heiligerlee (Groningen) begon? Dat de naam van deze oorlog eigenlijk onjuist is? Wat het ‘Plakkaat van Verlatinghe’ of de Vrede van Munster ervoor betekenen? Historicus Arnout Van Cruyningen schreef een rijk geïllustreerd boekje over. Hoe is dat gedaan?
Door Marco van Putten
Wat is het begin en eind?
Over de 80-jarige oorlog is nogal wat verwarring. Dit komt door diens karakteristieken. Het begon met een heel lange periode waarin de nieuwe Spaanse koning Philips II (1555-1598) zich scherp verzette tegen de opkomst van de ‘nieuwe (christelijke) leer’ in de Nederlanden. Uiteindelijk stelt hij er de Inquisitie in. Dit leidde tot de zogenoemde ‘Beeldenstorm’, die in Vlaanderen begon (1566), en de opstand van de (Water)geuzen. De Nederlandse leidslieden drongen bij de koning aan op godsdienstvrijheid en afzwakking van de vervolgingen, maar hij luisterde niet.
De eerste overwinning van de opstandelingen op het Spaanse leger was in de slag bij Heiligerlee. Dat wordt als het officiële begin van de 80-jarige oorlog aangehouden. Toch was het ruim al een jaar eerder, op 13 maart 1567, tot oorlogshandelingen tussen de twee partijen gekomen; de slag bij Oosterweel. Alleen werden de Geuzen toen verslagen en daaraan wil niemand herinnerd worden.
Het officiële einde van de oorlog wordt verbonden aan het sluiten van de Vrede van Munster op 15 mei 1648. Toch had Philips IV de Nederlanden echter al 8 jaar eerder de vrede aangeboden.
Handzaam boekje
Het kleine formaat maakt het makkelijk mee te nemen. Het staat vol handige tips, adressen van musea, waar verdere informatie kan worden gevonden, kaarten, schilderijen, foto’s en overzichten. Excursen geven extra informatie. In het eerste hoofdstuk stelt Van Cruyningen terechte vragen over de naamgeving van de oorlog. Daarna behandelt hij het langslepende voorspel van ruim 50 jaar dat eraan vooraf ging. Dan volgt een hoofdstuk over de eerste oorlogshandelingen tot het opstellen van de Pacificatie van Gent. Deze periode krijgt de meeste aandacht. Dan een hoofdstuk over de periode die op het uitroepen van onafhankelijkheid uitloopt. In hoofdstuk vijf wordt de periode beschreven dat de Staten Generaal verschillende buitenlandse gouverneurs aanstelde. Een volgend hoofdstuk gaat over de tijd waarin vooral Maurits optreedt als militair leider. Daarna wordt de periode die uitloopt op het ‘Twaalfjarige Bestand’ beschreven. Het laatste hoofdstuk gaat over de periode van 28 jaar die uitloopt op de vrede.
Evaluatie
Van Cruyningen heeft een leuk, interessant en toegankelijk boekje geschreven dat goed gebruikt kan worden om op onderzoek uit te gaan in België en Nederland. Jammer is dat een register ontbreekt. Voor geïnteresseerden in politieke geschiedenis van de Nederlanden en is dit boek een aanrader.
A. van Cruyningen
De tachtigjarige oorlog
De vrijheidsstrijd in de Nederlanden 1568-1648
Serie Waar & Wanneer
2017, Omniboek, Utrecht
224 pagina’s
€15,00
ISBN: 9789401911344
