Gelijkenissen waren een vast bestanddeel van het onderwijs van de Here Jezus toen Hij als Bijbelleraar in het Land Israël werkte. Gelijkenissen waren fictieve verhalen met een diepere boodschap. Bart van Nes onderzocht de gelijkenissen in het Evangelie van Matteüs en beschreef zijn ontdekkingen erover in zijn boek ‘De Zaaier, de Koning en de Erfgenaam’. Welke ontdekkingen deed hij?
Volgens Van Nes was de Here Jezus Meesterverteller Die Zijn hoorders met de gelijkenissen op het verkeerde been zette, hen prikkelde en ze tot nadenken aanspoorde. Dat geldt ook nog voor hedendaagse lezers.
Volgens Van Nes behoren de gelijkenissen tot de bekendste onderdelen van de Bijbel. Maar de gelijkenissen zouden geen op zichzelf staande verhalen zijn, maar zijn onderdeel van een groter, meer omvattend verhaal.
Als dat zo is, dan ligt het voor de hand dat de afzonderlijke schrijvers van de Evangeliën de gelijkenissen een eigen en opzettelijke plaats hebben gegeven (niet chronologisch gerangschikt). Maar wat is daarover vast te stellen voor wat betreft het evangelie volgens Matteüs?
Boekanalyse
Van Nes wilde de gelijkenissen in Matteüs opnieuw tot leven brengen. Hij stelt dat ze allemaal een facet laten zien van Gods Koninkrijk. Na een Inleiding behandelt hij in negen hoofdstukken gelijkenissen in Matteüs 13-25.
Elk hoofdstuk kenmerkt hij met een icoon en bevat zo’n 10 pagina’s. In elk ervan behandelt hij een of meer gelijkenissen. Van Nes begint bij Matteüs 13, want op dat moment zou Zijn populariteit negatief zijn omgeslagen.
De meeste aandacht gaat naar de gelijkenis van de landeigenaar die gedurende de dag herhaaldelijk werkers om te oogsten inhuurt, maar ze uiteindelijk hetzelfde salaris geeft (20:1-16). Van Nes vond dat de meest stuitende gelijkenis. Hij sluit zijn boek af met een conclusie, een overzicht van de behandelde gelijkenissen en een korte literatuurlijst.
Invloed
Volgens Van Nes hebben de gelijkenissen drie dingen tot gevolg over Gods Koninkrijk: verbeelding (een (nieuwe) voorstelling ervan), verlangen (dat het spoedig mag komen) en verwachtingen (bijstelling van de voorstelling). Elk hoofdstuk sluit af met vragen bij die drie gevolgen.
Matteüs
Van Nes stelt vast dat Matteüs een eigen toepassing geeft aan de woorden van de Here Jezus. Dezelfde gelijkenissen staan bij Marcus en Lucas namelijk in andere contexten. Dit laat de eigen bedoeling van elke Evangelieschrijver zien. Matteüs zou ze hebben verbonden aan vijf redevoeringen.
Evaluatie
Dit is een interessante en goed toegankelijke studie over gelijkenissen in Matteüs. Van Nes gaat verder dan alleen een studie over de gelijkenissen. Hij geeft er ook zijn uitleg van. Die is echter minder objectief en aannemelijk dan zijn studie.
Zo zou bijvoorbeeld God volgens hem vrij zijn te doen wat Hij wil, terwijl Hij volgens de Bijbel Zich gebonden heeft aan Zijn woord. Ook zou Hij een “feestende God” zijn, wat ernstig afdoet aan de waarschuwing voor Zijn komende afrekening. Helaas heeft dit boek geen zoekregister. Dit boek wordt aangeraden.
Nes, B. van, De Zaaier, de Koning en de Erfgenaam. 2021, KokBoekencentrum, Utrecht, 110 pagina’s, € 12,99, ISBN: 9789043536509.
