De grote veranderingen in het Westen doen velen nostalgisch verlangen naar vroeger. Orthodoxe christenen blijken tegenwoordig met rechts-radicalen te willen samenwerken om langs politieke wegen de oude wereldorde te herstellen. Sander Rietveld beschrijft dit in zijn boek ‘Nieuwe kruisvaarders’. Waar gaat het over?
Onder Westerlingen is al enige tijd een ‘verrechtsing’ gaande. Dat betekent dat ze op steeds meer gebieden leven op een wijze die als ‘rechts’ wordt beoordeeld. Bijvoorbeeld door zich af te zetten tegen immigranten.
Orthodoxe christenen zijn een minderheid. Met de opkomst van rechts-radicale politieke partijen blijken zij zich daarom met hen te verbinden. Daar komt bij dat deze partijen inspelen op de nostalgische verlangens van die christenen. Beiden ontwikkelingen zijn opmerkelijk.
Boekanalyse
Rietveld is politicoloog. Hij groeide op in een orthodox-bevindelijk (Gereformeerde Bond) gezin. Hij werkt tegenwoordig als onderzoeksjournalist bij de redactie van het tv-programma Zembla (VARA).
Hij wilde vanuit zijn eigen achtergrond de verbanden van christenen met rechts-radicale groeperingen in kaart brengen en de geldstromen ervan vaststellen. Hij deed 1,5 jaar onderzoek naar geloofsopvattingen van allerlei soorten orthodoxe christenen en hun organisaties en conservatieve netwerken.
Na een Voorwoord en een Inleiding beschrijft Rietveld in 15 hoofdstukken de verschillende aspecten van de politieke activiteiten van deze christenen. Hij belicht de situatie in Nederland, maar kijkt ook naar ontwikkelingen elders in Europa, de Verenigde Staten en Rusland. De meeste nadruk ligt bij de geldstromen, de achtergronden van orthodoxe protestanten in Nederland en de cultuuroorlog die gevoerd wordt.
Het boek sluit af met een Conclusie. Eindnoten (58 pagina’s) geven vooral broninformatie, maar ook achtergrondinformatie. Daarna volgt een uitgebreide literatuurlijst en een zoekregister op zaken.
Evaluatie
Dit is een interessant en toegankelijk journalistiek onderzoeksverslag naar de politieke activiteiten van (Nederlandse) orthodoxe christenen die banden smeden met (internationale) rechts-radicale bewegingen. Hij interviewde en onderzocht diverse sleutelpersonen. Opmerkelijk genoeg sprak hij niet met de leiders van de genoemde Nederlandse rechts-radicale politieke partijen. Hij schrijft alleen fragmentarisch en kritisch over hen.
Rietvelds verslag heeft karakteristieken van de heksenjacht tegen vermeende communisten in de tweede helft van vorige eeuw. Hij ziet overal verbanden, waardoor het lijkt alsof er een groot gevaar vanuit gaat.
Een soortgelijk boek zou echter evengoed geschreven kunnen worden over hedendaagse politieke activiteiten van de overgrote meerderheid van sociaalliberale christenen die banden aangaan met links-radicale bewegingen. Rietveld noemt die parallel echter nergens. (Extreem) links wordt tegenwoordig ook als geaccepteerd gezien.
Hij toont ook weinig begrip voor de grote onvrede, verontrusting en/of boosheid die velen hebben gekregen over de ernstige samenlevingsontwrichting door de falende overheden. Ongenoemd blijft eveneens dat dit grotendeels is terug te voeren naar het sociaalliberalisme en dat die politieke filosofie onvoldoende handvatten biedt. Rietveld onderschat ook Islamitisch fanatisme.
Rietveld heeft een punt voor wat betreft de activiteiten van christenen die hun overtuigingen willen opleggen aan de meerderheid van andersdenkenden, zoals theocratie en dominionisme. Dit boek wordt aangeraden voor geïnteresseerden.
Rietveld, S., Nieuwe kruisvaarders. De heilige alliantie tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechtse populisten. 2021, Prometheus, Amsterdam, 368 pagina’s, € 24,99, ISBN: 9789044645163.
