Hoe is de Westerse of katholieke christenheid eigenlijk ontstaan? Hoe leefde die eerste gelovigen en in welke wereld? Welke invloed had dat laatste erop hoe de christenheid uiteindelijk vorm kreeg? Daniël de Waele beschrijft dat gedetailleerd in ‘Ontluikend Christendom’. Hoe deed hij dat?
Boekanalyse
Dit boek beschrijft geen kerkgeschiedenis, maar de beleving van mensen tijdens de 1ste – 4de eeuw. Hoe leefden zij? Wat geloofde zij? Hoe beïnvloedde ze elkaar? De vroege christenheid wordt beschreven, maar ook het Grieks/Romeinse heidendom en het Jodendom in de eerste eeuw. Vooral in relatie tot de christenheid.
Kennis van deze pluriforme, multireligieuze wereld zou van belang zijn voor de verheldering van het Nieuwe Testament (NT), maar ook verbazingwekkend voor de moderne mens.
Na een voorwoord en inleiding wordt in zes delen het onderwerp beschreven afgesloten met een nawoord. De delen zijn: Dagelijkse leven in de eerste eeuw; Joods godsdienstig leven; religieuze groepen in Palestina; Grieken, Romeinen en hun goden; Filosofische scholen en Christenen, het derde geslacht.
De Waele citeert uit allerlei bronnen. De langste delen in dit boek gaan over het Joodse leven en de opkomende christenheid. Het boek sluit af met een lijst van gebruikte afkortingen, een verklarende woordenlijst, een literatuurlijst en een personenregister. Bij de tekst zijn schema’s, tekeningen, landkaartjes en tabellen opgenomen. De Bijbelcitaten komen uit de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV). In voetnoten staat hoofdzakelijk broninformatie.
Van Bijbelse godsdienst naar Westerse religie
Het ontstaan van de christenheid ligt steeds verder in het verleden. Daardoor zijn er inmiddels al veel misverstanden over ontstaan. Kennis van de toenmalige wereld kan helpen dit te corrigeren.
Er trad al snel een dubbele beweging op in de christenheid, namelijk het zich afzetten tegen elke vorm van heidendom en vooral tegen het Jodendom. Toch werd van alles uit het Joods erfgoed geclaimd en werden uiteindelijk kernzaken uit de heidense cultuur overgenomen (kerstening). Zo ontstond een hybride religie; de Westerse christenheid.
Professor Smelik stelt in het voorwoord van dit boek dat De Waele een nauwkeurige weergave geeft met een heldere en toegankelijke schrijfstijl. De Waele weet de grote lijn vast te houden. Dit boek zou een andere kijk geven op het NT en de ontwikkeling van de christenheid.
Evaluatie
Dit is een vlot geschreven en heel interessant boek dat vaak juist is. Echter, niet altijd. Zo noemt De Waele de Torah en de Joodse wet door elkaar heen, terwijl het eerste in de Bijbel staat (van God komt) en de Joodse wet een menselijke afleiding ervan is.
Hij toont terecht aan dat de Westerse christenheid, vooral het katholicisme, zich verankerde in de Griekse filosofie en dat dit de aanleiding werd van het opstellen van de vele dogma’s. Vooral betreffende de christologie.
De literatuurlijst van dit boek is helaas nogal gedateerd. Een Personalia ontbreekt, dus de vraag blijft wie Daniël de Waele is. Dit boek is een aanrader.
Waele, D. de, Ontluikend Christendom. Cultuurgeschiedenis van een nieuwe religie in de Grieks-Romeinse wereld. Tweede druk. 2022, KokBoekencentrum, Utrecht, 480 pagina’s, € 29,99, ISBN: 9789043536615.
