Vaak worden geloofsovertuigingen het scherpst duidelijk in het gesprek met andersgelovigen. Dit wordt apologetiek genoemd. Het vroegchristelijke geschrift ‘Dialoog met Trypho’ is een weergave van dat gesprek tussen een christen met Joden. Waar gaat het over?
Justinus (c.100-c.165) was een Griek geboren in het hedendaagse Nabloes (Neapolis). Hij werd christen toen hij 13 jaar was. Hij wordt een apostolische vader (leerling van een apostel) genoemd. Hij zou om zijn geloof onthoofd zijn (martelaar).
Tijdens zijn verblijf in Korinthe zou hij een geloofsgesprek hebben gehad met ene Trypho, een Joods geleerde. Hij schreef er een boek over, maar het overgeleverde manuscript is helaas incompleet. Justinus laat een grondige kennis van de Bijbel (vooral het Oude Testament (OT)) zien met een diepgaande, maar vaak een vergeestelijkte/allegorische, interpretatie van Bijbel. Justinus is hoofdzakelijk aan het woord. Zijn geloofsinterpretatie is vandaag nog steeds grotendeels mainstream. Ook de argumentatie van Trypho tegen het christelijke geloof is tegenwoordig nog steeds grotendeels de overtuiging van het orthodoxe Jodendom. Dat maakt het geschrift actueel.
Justinus had geen Jodenhaat (hij noemt ze ‘mijn broeders’), maar gebruikt soms wel erg harde woorden. Die zouden bedoeld zijn om te prikkelen en om ‘ogen’ voor de Here Jezus te openen. Justinus gebruikte meestal een Septuaginta bij zijn uitleg. Volgens hem zou het christelijke geloof van alle Griekse filosofieën het meest overtuigendst zijn [!]. Toch voelde hij zich ook thuis bij het Platonisme.
Boekanalyse
Dit is een Nederlandse vertaling van een Engels origineel. Centraal thema is dat het OT getuigt van de Here Jezus. Om dit boek te volgen is Bijbelkennis vereist. Er staan opmerkelijke Bijbelcitaten in dit boek. Vaak uit een (afwijkende) Septuaginta (LXX). Soms staan er ook citaten in dit boek die volgens Justinus Gods woord is, maar nergens in bekende Bijbelmanuscripten kan worden teruggevonden. Ook is de interpretatie van Justinus soms verrassend en onverwacht. Zijn boek heeft geen hoofdstukindeling, maar de vertalers hebben de tekst in 143 logische onderdelen ingedeeld die meestal één pagina beslaan voorzien van benamingen. In het boek zijn enkele verduidelijkende plaatjes opgenomen. Diverse Bijbelvertalingen zijn gebruikt (vermeld in voetnoten, die soms ook uitleg geven). Soms worden vertalingen door elkaar heen (gemengd) gebruikt.
Evaluatie
Dit is een toegankelijke, moderne vertaling van het waarschijnlijk fictieve geloofsverdedigende gesprek. De inhoud is niet altijd makkelijk te volgen, soms saai en langdradig (veel herhaling en lange Bijbelcitaten). Duidelijk wordt hoe christelijk geloof al heel vroeg neigde naar christocentrisme (tunnelvisie op de Here Jezus) en de bekende daaruit voortgekomen dogma’s (kerkelijke aannames). Deze uitgave van dit vroegchristelijke geschrift is geen academisch werk, maar juist ook door de uitleg in de voetnoten begrijpelijk voor het grote publiek. Er wordt een summiere biografie gegeven van Justinus. Wie is Daniël Van Den Eede? Sommige zinnen zijn te lang en een zoekregister ontbreekt. Dit boek is een aanrader voor de geïnteresseerden.
Justinus, de martelaar, Dialoog met Trypho. Vertaald, bewerkt en voorzien van voetnoten door Daniël Van Den Eede. 2019, Brave New Books, Amsterdam, 202 pagina’s, € 22,-, ISBN: 9789402197181.
