In de 9de maand van de Joodse kalender, na de 24ste van die maand, wordt de opstand van de Makkabeeën herdacht. Het achtdaagse Chanoekahfeest viert de herinwijding van de Tempel in Jeruzalem. Marcus van Loopik heeft in een fraai geïllustreerd boekje een veelheid van facetten erover beschreven. Hoe heeft hij dat gedaan?
Auteur en zijn boek
De auteur is wetenschapper en schrijver op het gebied van Jodendom. Hij is medewerker van de stichting Pardes (voorheen B. Folkertsma Stichting voor Talmudica). Die stichting gaf opdracht voor dit boek in de serie ‘Leren om te doen’ dat tot doel heeft lezers kennis te laten maken met rabbijnse gedachtegoed. Van Loopik is grafisch kunstenaar geïnspireerd door het Jodendom. In zijn boek zijn een aantal van zijn en andere kunstwerken opgenomen en besproken. Hij gaat in op verschillende karakteristieken die de Joodse traditie aan Chanoekah heeft gegeven. Hij citeert daartoe uit allerlei Joodse (rabbinale, chassidische en kabbalistische) literatuur, waaronder de Talmoed en Flavius Josefus, en gedichten, maar ook uit de Bijbel (inclusief het Nieuwe Testament) de Koran en seculiere geschriften. Het boek is bedoeld voor groepsdiscussies, maar kan ook individueel gelezen worden.
Boekanalyse
Het boek begint met een Voorbeschouwing. Daarna volgen zes hoofdstukken waarin een veelheid aan facetten van Chanoekah besproken worden. De meeste aandacht wordt besteed aan de geschiedenis van de Makkabeeën opstand (duisternis) en hun overwinning (licht) (H4 & 5). Voor wat betreft het laatste wordt een vergelijk gemaakt met het conflict en de verzoening van Ezau en Jakob (Gn 27:41; 33:4). Ook wordt uitgelegd wat het verschil is tussen de menorah en de chanoekiah lampen en hoe het feest gevierd wordt. Specifiek wordt ingegaan op de menorah die voor de Knesset in Jeruzalem staat. Op die menorah staan allerlei afbeeldingen waarvan Van Loopik er een aantal bespreekt. Eindnoten geven naast bronvermeldingen ook diepte informatie.
Paradox van Chanoekah
Van Loopik wijst erop dat in de Joodse traditie dit halffeest een tegenstrijdig karakter heeft. Aan de ene kant staat licht, lekker eten en gezelligheid centraal. Toch wordt ook beseft dat er een duistere, ernstige kant centraal staat. Die van vervolging van de Joden, gewelddadige opstand tegen de Griekse overheersing en de strijd om herstel en behoud van de godsdienst. Beiden zouden in dit feest samenkomen.
Evaluatie
Dit is een interessant boekje dat een breed beeld geeft over het halffeest Chanoekah. Van Loopik doet dit echter niet neutraal, maar als Liberaal Joods gelovige (LJG). Het LJG heeft een optimistische mensvisie (de mens is goed) en past Jodendom heel universeel toe (veralgemeniseerd). Dit staat in scherp contrast met de Orthodox Joodse traditie (NIK). In dit boek worden dus facetten belicht vanuit een wel heel brede humanistische kijk (het streven naar een betere wereld) en niet zozeer alleen vanuit de Joodse godsdienst. Jammer genoeg ontbreekt in dit boek een register.
Loopik, M. van, Chanoeka. Lichtpuntjes in het donker. Rabbijnse gedachten over donker en licht, oorlog en vrede. 2014, Mastixpress, Amsterdam, Stichting Pardes, 104 pagina’s, € 15,00, ISBN: 9789492110053.
