Jong en burn-out

Een ‘drukke’ maatschappij
We leven in een maatschappij die hoge eisen stelt aan mensen en die topprestaties van je verwacht. Je moet er leuk uitzien, je moet een goede opleiding halen, een interessante baan vinden die perfect bij je past en waar je status en geld mee verdient, een mooi huis, een bloeiend sociaal leven, actief zijn op sociale media, op de hoogte blijven van de ins en outs, sporten, gezond eten, actief zijn in de kerk en in je gezin moet alles op rolletjes gaan. Een ideaalbeeld waar geen mens aan kan voldoen. Diep van binnen weten we dat, maar ergens denken we toch dat we gelukkiger zullen zijn als we zoveel mogelijk aan dit ideaalbeeld voldoen. Dus we jagen ernaar. De een richt zich misschien op gezonder leven, een ander op een betere baan, harder werken, een mooier huis of meer aandacht op sociale media. Ik denk dat we allemaal onze eigen gevoeligheden hebben. Wanneer je lekker in je vel zit gaat het prima, maar als het even niet zo lekker loopt voel je de behoefte om de ‘leegte’ te vullen. Het probleem is, dat deze dingen die leegte niet oplossen. Het risico bestaat dat je dan nóg harder gaat werken, nog meer je best gaat doen en steeds meer last krijgt van stress, vermoeidheid, slapeloosheid en onzekerheid.

Stress onder jongeren
Hebben jongeren hier dan ook al last van? Het antwoord is simpelweg ‘ja’. EenVandaag publiceerde op 24 maart 2016 de resultaten van hun enquête. Van de 1899 tieners en jongeren die meededen, gaf 31% aan dagelijks stress te ervaren over school of studie en 36% gaf aan dit wekelijks te ervaren. Bijna de helft (45%) is weleens een dag thuis gebleven van school of studie vanwege het gevoel oververmoeid of opgebrand te zijn van de stress. Maar liefst 79% ervaart heel hoge of redelijk hoge prestatiedruk. Als belangrijkste gevolgen van de stress en druk noemen de jongeren chagrijnig zijn, piekeren, concentratieproblemen, aanhoudende vermoeidheid en slapeloosheid.
Al van jongs af aan worden prestaties gemeten en gewogen. Hoe beter je ergens in bent, hoe meer complimentjes en waardering je ontvangt. Tegelijk leven we in een maatschappij die mensen stimuleert het beste uit zichzelf en uit het leven te halen, elke kans aan te grijpen die zich voordoet en vooral succesvol te zijn. Positief opvoeden is de huidige trend; dat wil zeggen met veel complimenten en bemoedigingen. Dat is op zichzelf prima, maar kinderen hebben óók grenzen nodig. Dat dingen niet altijd gaan zoals zij dat willen, dat ‘nee’ ook een antwoord is, dat je soms gewoon moet gehoorzamen. Kinderen moeten weten dat ze sommige dingen niet goed kunnen. Dat ze soms falen. En dat dat niet erg is. Een te rooskleurig beeld van het leven en/of van jezelf, leidt onherroepelijk tot teleurstelling, onzekerheid en frustratie.
Sociale media verhogen de stress: 38% van de jongeren uit het EenVandaag onderzoek zegt dat het leven relaxter zou zijn zonder sociale media. ’s Avonds naar een beeldscherm kijken verstoort bovendien het slaapritme. Slecht slapen is soms een gevolg van stress, maar kan andersom ook stress veroorzaken, doordat je je minder goed kunt concentreren en minder goed presteert. Op een dag komen er zoveel prikkels en zoveel informatie op ons af; we moeten leren daarin te selecteren en prikkels te verwerken, anders stroomt ons hoofd gewoon over aan het eind van een dag.

Een weekje rust is niet voldoende
De ernst van de klachten wordt bij tieners en jongeren soms erg onderschat: ‘Neem gewoon een weekje vrij en rust even goed uit’ of ‘Stel je niet zo aan’. Bij een burn-out valt een jongere in een heel diep gat. Net zoals een telefoon die opeens uitvalt als de batterij leeg is. Tot die tijd kon je in principe alles nog gewoon doen, al gingen er wel wat signalen af dat de batterij leeg raakte. Maar dan ineens is hij écht leeg en valt hij compleet uit. Zwart scherm. Dat is vaak beangstigend. Opeens doet je lichaam niet meer wat je wilt. Heb je de energie niet om je bed uit te komen en je aan te kleden. Heb je last van spanning, trillingen en heftige emotionele buien. Zit je in een diep gat en heb je geen idéé hoe je er ooit weer uit moet komen. Dan is professionele hulp nodig om tot herstel te komen. Er volgt een intensief traject dat vaak maanden duurt. Soms duurt het een paar jaar voordat iemand het gevoel heeft er weer helemaal bovenop te zijn. In dit proces moet de jongere leren zijn valkuilen te herkennen, patronen te veranderen, grenzen te stellen en goed om te gaan met stress en emoties.

Kom naar Mij toe
Op verschillende plaatsen in de Bijbel kom je mensen tegen die vermoeid en belast zijn. David, Elia, sommige profeten en ook de discipelen van Jezus (Marcus 6:31). In Mattheüs 11:28-30 zegt Jezus ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven. Neem Mijn juk op u en leer van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw ziel; want Mijn juk is zacht en Mijn last is licht’. En in Lukas 12: 29-31 ‘En u, vraag niet wat u eten of wat u drinken zult, en wees niet verontrust. Want naar al deze dingen zoeken de volken van de wereld. Uw Vader echter weet dat u deze dingen nodig heeft. Maar zoek eerst het Koninkrijk van God en al deze dingen zullen u erbij gegeven worden’. God geeft de enige basis voor echte rust in je leven! Hij kan de leegte, de honger diep van binnen vullen. Maar het is dan wel nodig dat we ons op Hem richten, ons in Zijn Woord verdiepen en bezig zijn met de dingen van Zijn Koninkrijk in plaats van die van de wereld. Daarin gaan wij kinderen en jongeren voor. Wat zien ze als ze naar jouw leven kijken? Wat is er dan écht belangrijk? Waar gaan jouw tijd, geld en belangstelling naar uit? En als je het moeilijk hebt, waar ga jij dan naartoe? Zorg ervoor dat ze in jouw leven zien dat God de eerste plaats heeft!

=================================
Tips

*De naam Emma is vanwege privacy gefingeerd

Wietske Noordzij, moeder en ontwikkelingspsychologe, werkt als trainer, spreker en schrijver bij Raise Up (www.raiseup.nl). Ze is co-auteur van de boeken Maak ze sterk (2014), Eros online (2015) en All in the game (2016).