Door Gert-Jan van Heugten
WEET Magazine
De zoektocht begint met de constatering dat in de oudheid elk hemellichaam (uitgezonderd de zon en de maan) een ‘ster’ werd genoemd. Er dient dus naar meer gekeken te worden dan de sterren alleen. Ook de planeten en zelfs kometen zijn van groot belang. De meest gehoorde verklaring voor de bijzondere ster die de wijzen zagen is volgens het tijdschrift een samenstand (conjunctie) van de planeten Jupiter en Saturnus. Deze planeten staan in zo’n situatie, vanaf de aarde gezien, zo dicht bij elkaar dat ze met het blote oog als één hemellichaam gezien kunnen worden. Dit was ook enkele jaren voor het begin van de jaartelling het geval. Sterker nog; het verschijnsel kon in deze periode wel drie keer worden waargenomen.
Doordat de aarde sneller om de zon draait dan Jupiter en Saturnus leek het in het jaar 7 v.Chr., vanaf de aarde gezien, alsof Jupiter eerst Saturnus inhaalde, toen achterbleef en vervolgens weer sneller ging. Dat betekent dat er maar liefst drie conjuncties waren in 7 v.Chr. (rond 29 mei, 29 september en 5 december). Zou dit verklaren waarom de wijzen de ster een poosje niet zagen en naar Herodes moesten om te informeren naar de Koning van de Joden? Maar zelfs bij die samenstanden, zo kun je berekenen, waren Jupiter en Saturnus nog ver genoeg van elkaar gescheiden dat je ze niet als één ster zou bestempelen. Dat stemt niet overeen met het kerstevangelie. Daar staat geschreven dat de wijzen ‘Zijn ster’, niet ‘Zijn sterren’ zagen.
Naast conjunctie zijn er meer interessante hemeltekenen die gezien konden worden als ‘de ster van Bethlehem’. Zo zou het een komeet kunnen zijn. Ook dat zou kunnen verklaren waarom de wijzen de ster een poosje niet zagen: een komeet volgt een baan om de zon, en als hij achter de zon staat is hij uit het zicht verdwenen. Maar kometen werden in de oudheid door vrijwel alle culturen gezien als onheilstekens. Het lijkt niet logisch dat de wijzen een komeet dan als teken van de geboorte van de Redder van de wereld zouden zien.
Naast deze verklaringen bespreekt Weet Magazine diverse andere opties. Te denken valt aan een ontploffende ster (nova, supernova of hypernova). Je kunt zo’n ontploffende ster vanaf de aarde zien als een nieuwe ster die een poosje aan de hemel staat, en daarna weer verdwijnt. Ook zou er sprake kunnen zijn van een zogenaamde ‘schemeropkomst’ van een ster of planeet. Daar is sprake van wanneer de ster in de schemering vlak voor zonsopkomst voor het eerst weer zichtbaar is, na een half jaar door de zon overstemd te zijn geweest. Ook is het mogelijk dat er sprake was van een bijzondere stand van de sterren waarmee een horoscoop kan worden opgesteld. Tegen al deze verklaringen is echter wel het een en ander in te brengen. Ze lijken uiteindelijk geen van allen helemaal passend bij het verslag uit de Bijbel.
Van alle mogelijkheden die er zijn blijft er nog maar eentje over: de ‘ster’ die de wijzen zagen was geen natuurverschijnsel, maar een bovennatuurlijk fenomeen. Het is niet zo vreemd om een bovennatuurlijk licht te verwachten bij een bovennatuurlijke geboorte.
Meer over de ster van Bethlehem is te vinden in het decembernummer van Weet Magazine.
