De eerste wereldrijken zouden in het Tweestromenland (Mesopotamië) zijn ontstaan. Deze komen ook voor in de Bijbel omdat God die gebruikte. De Nederlandse Nabije-Oosten specialist Daan Nijssen beschreef de geschiedenis ervan in ‘Het wereldrijk van het Tweestromenland’. Hoe deed hij dat?
De drie wereldrijken Assyrië, Babylonië en Perzië komen herhaaldelijk voor in de Bijbel. De eerste twee in negatieve zin en de laatste in positieve.
Onbekend is vaak dat Assyrië een sterker invloed had op Babylonië en dat Babylonië samen met Perzië uiteindelijk Assyrië versloegen.
Met zekerheid kan gesteld worden dat de drie wereldrijken een stempel hebben gezet op de cultuur van de Israëlieten en dus op de Bijbel. Maar wat is de achtergrond van die rijken en hoe wisten ze uit te groeien?
Boekanalyse
Nijssen studeerde Oudheid studies aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en specialiseerde zich op het oude Nabije-Oosten. Hij schreef er meerdere publicaties over.
Na een Proloog wordt het onderwerp in zeven hoofdstukken beschreven. Daarna volgt een Epiloog. De meeste aandacht gaat naar het Babylonische rijk onder Nebukadnezar en zijn zoon Nabonidus en het Perzische rijk onder Darius en zijn opvolgers, Xerxes en Artaxerxes.
Het boek sluit af met eindnoten die hoofdzakelijk bronvermeldingen geven. Daarna volgt een literatuurlijst, een illustratieverwantwoording, een Dankwoord en een zoekregister. Als bijlage is een lijst van verschillende Mesopotamische kalenders gegeven.
Van Uruk tot Persepolis
Nijssen stelt dat de stad Uruk in Soemerië de eerste stad van de wereld was (c.6000 v.Chr.). Toen Uruk een stadstaat was geworden concurreerde het met andere steden, zodat een koning werd aangesteld om daarover te heersen. Die koning zou de Akkadiër (Semiet) Sargon (r.2334-2278) zijn geweest. Hij noemde zijn nieuwe residentiestad Akkad. In die tijd zou het verhaal over de legendarische koning Gilgamesj zijn geschreven. Daarna zouden de Amorieten zijn gekomen die Assur en Babel zouden hebben gebouwd.
Evaluatie
Dit is een toegankelijke en interessante populairwetenschappelijke beschrijving van de antieke Mesopotamische koninkrijken en wereldrijken. De titel suggereert echter dat maar één soort wereldrijk bestond in die regio. Toch beschrijft Nijssen meerdere rijken in etnische, godsdienstige en culturele zin. Feit is wel dat de inwoners waande steeds één cultuur te hebben (de Akkadische) en vanuit hun woongebied steeds de ‘wereld’ werd beheerst.
Wat opvalt is dat de wetenschapper Nijssen de Bijbel niet gebruikt als betrouwbare, maar wel als een subjectieve historische bron. Zo stelt hij bijvoorbeeld dat de Amorieten Semieten waren en stichters van het Assyrische volk op basis van de huidige wetenschappelijke kennis. Volgens de Bijbel waren de Amorieten echter Chamieten (Gn 10:16) en de Assyriërs Semieten (10:22).
Het boek is afgedrukt met kleine letters, dus heeft een hoge informatiedichtheid. Nijssen geeft veel brontekst citaten (ook uit de Bijbel) om de lopende tekst te onderbouwen en behandelt veel Bijbelse geschiedenis. De gebruikte literatuur voor dit boek is wat gedateerd. Dit boek wordt zeker aangeraden.
Nijssen, D., Het wereldrijk van het Tweestromenland. De opkomst van Assyrië, Babylonië en Perzië. 2021, Omniboek, Utrecht, 384 pagina’s, € 20,-, ISBN: 9789401916561.
