De Bergrede is de langste toespraak van de Here Jezus. Hierover is al veel geschreven. Marcus van Loopik onderzocht in zijn boek ‘Balk en splinter’ in hoeverre het overeenstemt met de rabbinale traditie. Hoe deed hij dat?
De Bergrede zou een universele ethische boodschap zijn die het Jodendom overstijgt. Maar volgens Van Loopik was de Bergrede niet bedoelt om af te wijken van het Jodendom.
Hij heeft de Bergrede grondig bestudeerd en stelt vast dat deze samenvatting van de leer van de Here Jezus overeenkomt met Bijbelse profetie en rabbinale Mondelinge Leer (ML). Dan zou de Bergrede ook van nut zijn voor de Joodse gemeenschap.
Boekanalyse
Dit boek verschijnt in de serie rabbinaal leren, gericht op het doen en bedoeld als brug naar actuele zaken. Van Loopik is wetenschapper, publicist, kunstenaar en leraar Judaïca. Hij is werkzaam bij de stichting Pardes. Onder meer als auteur van de periodiek Tenachon.
Na een Voorwoord en Verantwoording/Werkwijze behandelt hij de Bergrede in 29 hoofdstukken en sluit hij af met een Slotbeschouwing. De meeste aandacht gaat naar het ‘grote gebod’, het ‘Onze Vader’ en de kleine rest die God trouw is.
Eindnoten geven naast broninformatie soms ook diepte informatie. Het boek sluit af met een literatuurlijst. Bijbelcitaten komen uit verschillende vertalingen.
Matteüsconstruct
Belangrijkste vaststelling van Van Loopik is dat Matteüs de oorspronkelijke woorden van de Here Jezus opzettelijk in een onoorspronkelijke volgorde zou hebben gezet en die zou hebben verscherpt. Matteüs zou afstand hebben willen nemen van het traditionele Jodendom. Hij vermoedt dat Lucas de Bergrede juister weergeeft.
Evaluatie
Dit is een interessant en goed toegankelijk studieboek over de verhouding tussen het Nieuwe Testament (NT) en het rabbinale Jodendom. Toch is dit vergelijk opmerkelijk. Het gaat namelijk van onjuiste en onterechte veronderstellingen uit.
Onjuist, omdat de ML dateert uit de tweede eeuw is de achtergrond van overeenkomsten niet traceerbaar. Rabbijnen kunnen op zaken uit het NT hebben gereageerd.
Onterecht, omdat de Here Jezus zeker niet tot de Fariziem behoorde en geen consolidatie met hen leerde. Volgens Van Loopik wel en hij vermoedt ook invloed van Qumran en Essenen.
Van Loopik rekent Hem tot de vroomste Joden in Zijn tijd (chassidiem). Hij stelt echter terecht dat Hij veel ‘verder’ ging dan de rabbijnen, zoals loslaten van het gewone werkzame leven (Mt 19:21). Zijn onderwijs zou volgens hem echter niet voor allen bedoeld of bereikbaar zijn. Hij zou de lat zo hoog mogelijk gelegd hebben. Maar dan zou Zijn Leer elitair zijn geweest.
Van Loopik gaat ook te ver door te stellen dat Matteüs een niet-Jood was die, net als alle andere apostelen, een sterk van de Here Jezus afwijkende interpretatie zou hebben verwoord (anti-Farizees). Daarmee trekt Van Loopik de inspiratie van het NT door God in twijfel.
De geraadpleegde literatuur voor dit boek is gedateerd en het is onbegrijpelijk dat een zoekregister ontbreekt. Dit boek wordt aangeraden.
Loopik, van M., Balk en splinter, Joodse achtergronden van de Bergrede. 2015, Stichting Pardes, Gorinchem, 360 pagina’s, € 25,-, ISBN: 9789080960107.
