Door Marco van Putten
Overgangstijd
De 5de tot de 7de eeuw wordt gezien als de overgang van de ‘oudheid’ naar de middeleeuwen. Een periode waarin Germaanse stammen plunderend door Europa trokken. Een tijd van oorlogen, chaos, schaarsten, epidemieën en vernielingen.
Boekanalyse
Trouillez, emeritus-hoogleraar Kerkgeschiedenis en Godsdienstwetenschappen in België, beschrijft de ruim 200 jaar Europese geschiedenis in negen hoofdstukken vanuit de optiek van de Rooms-katholieke (RK) kerk. Deze periode wordt vaak negatief opgevat, omdat het zou staan voor de ondergang van het West-Romeinse rijk en daarmee voor diens cultuur. Trouillez betoogt dat dit genuanceerder ligt. Eerst kijkt hij naar de tijd die eraan voorafging (vanaf de 3de eeuw). Ook beschrijft hij dat nogal wat Germaanse stammen officieel samenwerkten met de Romeinse overheden. Sommige van deze stammen waren al ‘christelijk’ voor hun komst naar de Romeinse gebieden.
In dit boek ligt de focus op de geschiedenis van in de ‘Rooms-katholieke’ gebieden in Europa. Dus niet op het Oost-Romeinse rijk, waar van begin aan de meeste christenen waren en andere vormen van christelijk geloven ontwikkelden. Trouillez richt de meeste aandacht op de gebeurtenissen in het gebied waar de Franken verbleven: het Romeinse Gallië. Daarnaast heeft hij ook veel aandacht voor de impact op en de veerkracht & het aanpassingsvermogen van deze kerk tijdens deze periode. De eindnoten (83 pagina’s!) geven diepte-informatie en bronvermeldingen. Achter in het boek zitten ook kaarten en bijlagen en een kort personenregister.
Allerlei Germanen
Trouillez laat de lezer kennismaken met allerlei Germaanse stammen, zoals Visigoten, Ostrogoten, Vandalen en Franken, die vanuit Noord- en Midden-Europa naar het Westen en Zuidwesten (ook onze leefgebieden) trokken voor betere levensomstandigheden. Het West-Romeinse rijk kon toen niet langer het sterke, gedisciplineerde leger op de been te houden. Hun inval in het rijk (begin vijfde eeuw) was onoverkomelijk, maar leidde uiteindelijk tot de val van het West-Romeinse rijk (476). Het Oost-Romeinse rijk hield nog bijna 1000 jaar stand. Maar dat betekende niet de val het Rooms-katholicisme, want het Pausdom en een netwerk van bisschoppen bleven intact.
De meeste Germanen waren stamgebonden Arianen (de Here Jezus een Mens, geen God). Trouillez gaat daarom in op dogmatische kwesties die afgehamerd werden in kerkvergaderingen (concilies). Arianisme werd losgelaten en uiteindelijk ontstond het Heilige Roomse rijk (8ste eeuw).
Evaluatie
Trouillez beschrijft toegankelijk een heel interessant stuk kerkgeschiedenis. Tevens belangrijke Europese geschiedenis. Hij heeft echter een triomfantelijke stijl voor wat betreft de overwinning van het katholicisme (auteur is RK-priester), maar onderkent dat de Germanen die vormde tot wat het vandaag is. Een zakenregister had niet mogen ontbreken. Dit boek is een must have.
Trouillez, P., De Germanen en het christendom. Een bewogen ontmoeting in de 5de-7de eeuw. 2019, Omniboek, Utrecht, 362 pagina’s, € 24,99, ISBN: 9789401914734.
