In veel religies zijn relikwieën van groot belang. Ze zijn voor gelovigen een ‘bewijs’ van waarin ze geloven, maar worden ook geacht een werking te hebben voor vandaag. In het boek ‘De tand van de Profeet’ gaat Robbert Van Lanschot op zoek naar de belangrijkste relikwieën van de Islam. Waar gaat het over?
Relikwieën zijn omstreden, maar gelijktijdig ook van diepe emotionele waarde voor bepaalde gelovigen. Omstreden, omdat het om dingen gaat uit het (verre) verleden en omdat er nogal wat falsificaties in omloop zijn. Van emotionele waarde, omdat mensen er (zeer) door geraakt kunnen worden als ze zich realiseren (bijna) in contact te komen met fysieke overblijfselen van het heilige. Voor zulke mensen hebben relieken ook spirituele betekenis.
Wat een reliek is kan nogal uiteenlopen. Meestal wordt erbij gedacht aan een lichaamsdeel of een stuk materiaal dat in contact is geweest met een heilige of iets goddelijks. Maar het kan ook ruimer worden opgevat. Bijvoorbeeld als een gebouw of plaats van eredienst, zoals de ‘Klaagmuur’, of een document, zoals een Bijbel, als reliek wordt gezien.
De meeste mensen kennen de Profeet Mohammed (c.570-632) als een strenge, onfeilbare stichter van de Islam. Vergelijkbaar met het typische beeld dat mensen van de Here Jezus hebben. Maar het leven van de Profeet was veel kleurrijker dan de hedendaagse geloofsleer doet voorkomen. Er bestaan tal van relikwieën van hem die nog altijd worden vereerd en omgeven zijn van verhalen.
Boekanalyse
Van Lanschot (niet-moslim) is schrijver, journalist en Midden-Oosten kenner en publiceert in diverse bekende kranten. Hij heeft een grote fascinatie voor de Profeet. Hij verdiepte zich in de oude geschiedenis en reisde door de Islamitische wereld op zoek naar zijn relieken. Daardoor komt een heel andere, onbekende kant van deze wereld naar voren.
Na een inleiding en een tijdstabel beschrijft hij dit onderwerp in 40 hoofdstukken die zijn ingedeeld in vier delen. De langste hoofdstukken gaan over de moskee van de Knielende Kameel en de drie heilige haren in Calicut (India). In voetnoten wordt achtergrond informatie gegeven. Van Lanschot verweeft zijn onderzoek naar relikwieën met de geschiedenis van het leven van Mohammed volgens de Soennitische traditie.
Evaluatie
Dit is een verrassend, interessant en belangrijk boek over de traditie van de Islam en over diens Profeet. Het is logisch dat in een boek over relikwieën er meer aandacht is voor de Soefistische (mystieke) Islam en dat afstand wordt genomen van de fundamentalistische (rationele) Islam dat relikwieën en verering ervan afwijst.
Ook blijkt uit dit boek de sterke verwantschap tussen Islam met Jodendom en christenheid c.q. tussen de Here Jezus en Mohammed. Ook wat betreft tegenstrijdigheden, legenden en onduidelijkheden die diens wijzen kunnen ontraadselen. In dit boek staan onvertaalde gedeelten in buitenlandse talen. Het is jammer dat dit boek geen zoekregister heeft en een woordenlijst had ook handig geweest. Dit boek is een aanrader.
Lanschot, R. van, De tand van de Profeet. Verhalen uit het islamitische labyrint. 2022, Balans, Amsterdam, 372 pagina’s, € 24,95, ISBN: 9789463821018.
