Het leek erop dat, hoe meer de Joden werden vervolgd, hoe meer zij zich vasthielden aan hun erfgoed: ‘Hoe meer zij hen beproefden, hoe meer zij zich vermenigvuldigden en groeiden.’
Het tegenovergestelde kan men zeggen van Joden die in tolerante samenlevingen leven. Hoe toleranter een samenleving is, hoe meer de Joden gewillig zijn hun erfgoed los te laten. Toen de Grieken, de verlichten van die tijd, over Israël regeerden, bekeerden de Joden zich massaal tot het hellenisme. Al jarenlang leefde men in deze zonden toen Mattathias in 167 v.Chr. de Makkabese opstand begon. Hij doodde een Jood die gehoorzaamde aan het bevel van Antiochus Epiphanus om de Griekse goden offers te brengen. Mattathias en zijn volgers behoorden tot de kleine minderheid die weigerde deel te nemen aan het goede leven dat aangepaste Joden al tientallen jaren genoten. (1 Makkabeeën 2:15-27)
Dit fenomeen is tegenwoordig misschien wel zichtbaarder dan ooit. In Amerika, het land van de vrijheid, laten meer Joden hun erfgoed wél los dan zij die het niet doen. Deze Joden leven in een land waar zij op volledig Joodse wijze kunnen leven, zonder daarin ook maar enigszins gestoord te worden, en toch kiezen zij ervoor zich liever te identificeren met de ‘verlichte’ cultuur om hen heen in plaats van met het Jodendom.
In de enige Joodse Staat ter wereld zijn de meeste Joden seculier. Velen klagen bitter over de religieuze beperkingen in ons land, zoals het gebrek aan amusement op Yom Kippoer (de Grote Verzoendag). Het lijkt bijna een regel te zijn dat, hoe vrijer een Jood is, des te groter de kans is dat hij of zij bereid zal zijn om de Joodse identiteit op te geven.
Hoe vreemd het ook mag klinken, het lijkt moeilijker om in een vrije samenleving voor de Joodse identiteit te kiezen dan in een onderdrukkende samenleving. Dit werd trouwens lang geleden al erkend door de Joodse wijzen. Zij prezen de Perzische Joden, omdat die in de tijd van Ahasveros (vaak Xerxes genoemd) voor het eerst in de Joodse geschiedenis vrijwillig besloten zich aan de wet van Mozes te onderwerpen.
Ervoor kiezen een Jood te zijn, is niets minder dan een wonder. De grappige, maar toch diepzinnige monoloog van Tevje, de melkhandelaar uit ‘Fiddler on the Roof’ met God is alom bekend: ‘Ik weet het, ik weet het wel. Wij zijn Uw uitverkoren volk. Maar kunt U zo af en toe niet iemand anders uitkiezen?’ Juist hierom is er niets vanzelfsprekends aan de Facebookpost die Mark Zuckerberg deze week postte, die in wezen een verklaring van toewijding is aan zijn Joodse erfgoed:
Zuckerberg, die niemand iets verplicht is op dit gebied, koos ervoor, en niet voor het eerst, om zijn Joodse identiteit te benadrukken: ‘Vanavond eindigt Yom Kippoer, de heiligste dag van het jaar voor de Joden. Op deze dag denken wij na over het afgelopen jaar, en vragen om vergeving voor onze fouten (…) Ik vraag vergeving voor de manieren waarop mijn werk gebruikt werd om mensen te verdelen in plaats van ons samen te brengen,’ schreef hij op zijn persoonlijke Facebookpagina.
Op hetzelfde moment nam Israëlisch tenniskampioen Dudi Sela (foto) een soortgelijk standpunt in. Sela is absoluut niet godsdienstig. Maar toen Grote Verzoendag dit jaar midden in China’s Shenzhen-toernooi bleek te vallen, moest Sela beslissen wat voor hem belangrijker was: tennis of zijn Joodse waarden. Sela koos voor het laatste en dat kostte hem tienduizenden dollars. Voor deze keuze werd hij uitgebreid geprezen door de Israëlische minister van Cultuur en Sport, Miri Regev, die schreef: ‘Ik werd ontroerd door uw beslissing, niet mee te doen aan de wedstrijd vanwege Grote Verzoendag. (…) Moge God u zegenen en u bijstaan terwijl u uw carrière vervolgt.’ Hier moet benadrukt worden dat Sela’s keuze niet alleen voor hemzelf belangrijk was. Hij vertegenwoordigde Israël, en alles waarvoor dit land staat.
‘De religieuze moed van vandaag’, schreef journalist Sivan Rachav-Meir, ‘komt eerder van de innerlijke mens dan door uitwendige druk. De moed van Zuckerberg en Sela is even prijzenswaardig als de moed die in verdrukking tot uiting komt.’
Met toestemming overgenomen uit het maandblad Israel Today (www.israeltoday.nl)
