Eredienst? Is dat niet een beetje spotten? Nee, dat is een bloedserieuze en vooral ook dankbare opmerking van mij. Laat ik het uitleggen.
Door Arie-Jan Mulder
Tien Woorden
In Exodus 20:1 staat: Toen sprak God deze woorden: ‘Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd’.
Wat dan volgt noemen we gewoonlijk ‘De Tien Geboden’. Dat is een beetje vreemd, want het zijn eigenlijk geen geboden! De joodse traditie heeft het dan ook terecht over ‘De Tien Woorden’. Het eerste dat God hier zegt is namelijk al meteen geen gebod maar een aanbod: Ik ben de HEER, uw God, die u heeft bevrijd. We zijn geneigd om dat als een soort opschrift boven de volgende verzen te beschouwen, maar dit is het eerste – en belangrijkste – wat God tegen zijn mensen wil zeggen. Het is dan ook geen opschrift, maar een fundamentele verklaring van de kant van God. Ik zou bijna zeggen: een liefdesverklaring!
Wat het met je doet
Dat zie je trouwens al aan de taal. In onze vertalingen staat ‘u’, een beleefdheidsvorm die klinkt als een meervoud: God die zijn hele volk aanspreekt. Maar in het origineel staat dat in het enkelvoud. Lees hier dus maar gewoon: ‘ik ben jouw God die jou uit de slavernij heeft bevrijd’. God spreekt tegen de mens persoonlijk, en hij bevrijdt individuen. Iedere bevrijde slaaf wordt hier persoonlijk aangesproken.
Er wordt met deze woorden dus een relatie zichtbaar gemaakt: God is de bevrijder van de mens die hier wordt aangesproken. Dit kunnen we niet diep genoeg tot ons laten doordringen. Het eerste wat God zegt tegen deze ontsnapte slaven is dat hij het is die hen heeft bevrijd. God openbaart zich als de held die zijn liefde heeft laten zien door jou te verlossen. Wat roept dat voor een reactie op als je je leven lang slaaf bent geweest en je wordt dan aangesproken door je bevrijder? Dat kan alleen maar blijdschap zijn, diepe dankbaarheid, overweldigende liefde!
Dankbaarheid en liefde
Vanuit dat perspectief krijgt het vervolg van de Tien Woorden zijn betekenis. God is in ons leven gekomen en daarom zullen we, en willen we, sommige dingen niet meer doen, en andere juist wel. Het zijn dankbaarheid en liefde die ons gedrag bepalen, en niet allerlei regels. Dat wordt ook ondersteund door de originele Hebreeuwse tekst. Daar wordt telkens een werkwoordsvorm gebruikt die meestal vertaald wordt met ‘je zal niet…’ maar die net zo goed vertaald kan worden met ‘je wil niet …’ Ofwel: je begint er niet meer aan. En dat is ook precies waar het om draait. Als je beseft dat God je heeft bevrijd dan wil je leven op zijn manier, en het goede doen. De drijfveer voor ons gedrag is niet een opgelegd gebod, maar de liefde en dankbaarheid die Gods handelen in ons oproept. De wet is dan niet meer een dwingeland, maar een herinnering aan wat we eigenlijk willen, zoals Paulus schrijft.
Ons hele leven is eredienst
Daarmee kunnen we de Tien Woorden heel begrijpelijk en heel concreet samenvatten. God zegt: ik heb jou bevrijd, en dan ga je geen andere goden eren met beelden, maar dan ga je mij eren met je gedrag en met je gedachten. Of, nog eenvoudiger: ik hou van jou en daardoor kan jij van mij houden.
Onze aanbidding van God wordt dus zichtbaar in wat we doen. Aanbidding is een manier van leven. Niet alleen maar een manier van bidden of zingen. Aanbidding is veel en veel groter dan dat. Ons hele leven is een eredienst! Wij eren God met ons gedrag, met de manier waarop wij leven.
Een mandarijntje
Mijn eredienst vandaag is dat ik de kerkdienst oversla en voor mijn kleinzoon zorg. Ik geef hem nog een mandarijntje, voordat ik hem weer in bed ga leggen. Het joch heeft er geen idee van, maar met dat mandarijntje eer ik God, omdat het een daad van liefde is. Is dat niet geweldig?
