Door: Drs. Marrie van der Feen
Als u deze regels van psalm 23 leest, merkt u misschien al, dat uw stress nivo daalt. Het wordt rustiger binnenin u. “Zelfs al ga ik door een dal van diepe duisternis …”, dan denkt u aan de moeilijke tijd, waarin u zit of zat, “de Heer is met mij, met Zijn stok en Zijn staf.” Het is een psalm die rust brengt. Wat een voorrecht voor christenen, dat we een God hebben, die een bron is van rust. Eigenlijk zou toch niemand overstresst hoeven te raken. Maar de praktijk laat iets anders zien. Ook bij christenen en soms zelfs: juist bij christenen. Er zijn christenen, die niet kunnen stoppen met werken, die de hele wereld moeten redden, die altijd aan de ander en nooit aan zichzelf mogen denken, die steeds weer nieuwe activiteiten ontwikkelen of een kerk in hun eentje moeten leiden. Dan is het wachten op de klap. Toch is niet alle stress slecht. We hebben zelfs een mate van spanning of stress nodig om te kunnen presteren.
Er zijn verschillende vormen van stress, positieve en negatieve stress, eu- en distress genaamd. Ook is er verschil in stressbestendigheid tussen mensen. We moeten op tijd stoppen, rust nemen, ons lichaam, psyche en geest onderhouden. Laten we eens nader kijken naar het verschijnsel stress.
Na mijn bekering tot het christelijk geloof ging ik hard aan het werk. Ik studeerde psychologie in Amsterdam en besloot om naast mijn studie oude mensen te gaan helpen. Dat betekende: einden fietsen, boodschappen doen, een keuken ontroeten op een wankele huishoudtrap, schilderen, kasten in- en uithalen, enzovoort. Soms dacht ik: Marrie, wanneer ga jij aan de studie, want binnenkort heb je een tentamen? Ik deed domme dingen zoals mijn telefoonnummer geven aan een oude dame, die er dan ook prompt misbruik van maakte. Ik was een dolend schip, maar ging niet meteen ten onder, omdat ik jong en gezond was. Het probleem loste zich op, toen ik in het huwelijksbootje stapte, verhuisde en binnen twaalf jaar acht kinderen kreeg, mijn studie moest afronden en een huis opknappen. Genoeg redenen om echt gestresst te raken, wat na de geboorte van het vierde kind gebeurde. Maar eerst was het gezin mijn redding, want ik had geen tijd meer voor hand- en spandiensten voor hulpbehoevenden door wat ons gezin nodig had. Hoewel dit een volledige dagtaak was, vond ik het nodig om als christen goede werken te doen en organiseerde benefiet- en evangelisatieconcerten, schreef boeken en probeerde mijn studie af te ronden. Onze bijbelkring aan huis zou ik bijna vergeten, maar die betekende ook steun.
Op den duur kreeg ik last van stress klachten, hoofdpijn en slaapproblemen. Ik was zwanger van ons vijfde kind, uitgeput en steeds verkouden. Peter, onze Oostenrijkse vriend huurde in Oostenrijk een huis voor ons voor onze eerste vakantie. De auto werd ingepakt, vier kinderen achterin en we vertrokken, met te weinig spullen en geld. Toch werd de vakantie een succes, want er gebeurden echt wonderen, waardoor we helemaal verkwikt en gesterkt werden in ons vertrouwen op God. We kregen een grote gift en hadden een ontmoeting met de christelijke professor Wilder Smith, die ons, heel toepasselijk, een van zijn boeken meegaf: “Der Mensch im Stress.” Wij waren inmiddels ontstresst.
Na mijn bekering had ik van niemand geleerd om op tijd te rusten, integendeel. Misschien kwam dat omdat mijn eerste christelijke gemeente in Amsterdam geleid werd door een geharde ex vreemdelingen legionair, die christen was geworden en zijn huis had opengesteld voor zoekende mensen zoals ik. Vakantie? Dat doe je toch niet, wetend dat er overal nood is. Zo dacht ik in die tijd. Nog steeds kies ik ervoor om aan het werk te blijven en ben ik geneigd de grens van mijn kunnen en kracht op te zoeken. Mijn oog valt toch altijd op teksten als: werk zolang het dag is … en God is ook nog altijd aan het werk. Gelukkig lees ik nu ook, dat Hij op de zevende dag rustte en dat Jezus lekker lag te slapen toen zijn bootje bijna ten onder ging.
In ieder geval ben ik evenals iedere christen in Zijn rust (Hebreeën). Het hangt allemaal niet van mij af. Immers: als ik zwak ben, dan is Hij, Jezus, sterk. Dat is bevrijdend.
Ik heb deze zomer genoten van een paar weken vakantie met onze kinderen en kleinkinderen. Zo’n vakantie is niet helemaal stressvrij, maar dat weet ik van tevoren. Als ik rust wil, kan ik beter thuis blijven. Het omgaan met de kinderen en kleinkinderen geeft echter grote vreugde en uiteindelijk nieuwe energie! Het is een investering in hun toekomst, maar ook in die van mezelf. Want straks zit ik misschien in een bejaardenhuis te wachten op bezoek. Gaan ze me opzoeken als ze me nauwelijks kennen?
Hoeveel stress bij ouderen kan voorkomen worden door liefdevolle verbindingen?
We kennen allemaal de ouderen, die hun oude dag doorbrengen in een mooie, liefst zonnige omgeving, zonder “het gedoe” van zorg voor de kleinkinderen. Ze willen alleen nog genieten.
Ik denk, dat men zijn doel voorbij schiet als men teveel op zichzelf is gericht. Mijns inziens hebben ouderen ook een taak binnen de families en gemeenten. De cirkel is niet gesloten zonder hen. Ze zijn een schakel in het geheel. Ze kunnen zoveel betekenen voor het nageslacht. Veel ouderen doen al vrijwilligerswerk, maar ze kunnen ook aan jongeren kennis overdragen, waar ouders niet aan toe komen bijvoorbeeld over het ontstaan van de schepping. Er is immers veel desinformatie. Mijn man ziet dat als een van zijn taken. Hij probeert de stroom van kennis op dit gebied bij te houden. Jonge ouders hoeven niet overspannen en gestresst te raken als ze zo nu en dan of regelmatig (naar gelang wat haalbaar is) terug kunnen vallen op hulp en ondersteuning van hun familie en/of geestelijke broers en zussen.
Het Chronisch Stresssyndroom (CSS)
Signalen van CSS zijn: slapeloosheid, vermoeidheid, burn-out, ontregelde bloedsuikerspiegel, hoge bloeddruk, hoge cholesterol- en triglyceridenwaarden, nervositeit, depressie, menstruele klachten, hoofdpijn, gewrichts-, spierklachten, hart en vaatziekten, schildklierproblemen, astma, obstipatie, auto-immuunziekten, griep, doorbloedingsstoornissen en andere.
Behandeling van CSS
Bepaalde elementen zijn standaard in de professionele behandeling van stress klachten, zoals voedings- en activiteitenadviezen. Psychologen gebruiken vaak cognitieve gedragstherapie om inzicht te geven in de oorzaak, die voor iedereen verschillend kan zijn. Soms zijn de klachten gevolg van verkeerde gewoonten (ongezond leven), fouten in het denken (ik moet altijd helpen), grenzeloosheid (ik kan geen nee zeggen) etc. Sommige christenen komen uit disfunctionele gezinnen en/of hebben akelige dingen meegemaakt, hebben niet geleerd gezond te leven. Een deel van hen heeft te maken gehad met verslavingen of worstelt nog steeds met verkeerde (verslavende) gewoonten. Dat kan veel stress met zich meebrengen. En wat te denken van relatieproblemen (b.v. scheiding), opvoedproblemen, werk gerelateerde problemen? Stress, stress, stress.
Sport en beweging staan hoog op de agenda in de meeste Nederlandse gemeenten, want men weet hoe belangrijk het is voor jong en oud om gezond te bewegen.
Zelfhulp is minstens zo belangrijk. Denk aan het gebed en bijbellezen. Bij ernstige CSS kan men de oudsten vragen te bidden en met olie te zalven volgens Jacobus 5.
Muziek. De Bijbel laat ons zien welke functie muziek kan hebben in ons leven. We kunnen zelfs anderen tot bedaren brengen door middel van onze muziek. Wat een zegen.
Hobby’s. Vrouwenochtenden, mannen/kampvuurbijeenkomsten, lotgenotengroepen, etc.
De ontstresste christen. Ik hoop hem of haar regelmatig te ontmoeten.
===================================================================
Drs. Marrie van der Feen werkt als GZ-psycholoog bij stichting Petra in Middelburg.
Ze is gespecialiseerd op gebied van behandeling van gevolgen van (seksueel) trauma, schreef: “Het doet pijn van binnen”, “De pijn voorbij” en boeken over traumaverwerking. Verkrijgbaar bij Stichting Petra: info@stichtingpetra.nl, www.stichtingpetra.nl.
=========================================================
