Mag een christen scheiden?

Wat God samengevoegd heeft
Zo argumenteerde ik met een mevrouw, die naar mij toekwam na een dienst waarin ik had gepreekt over Mattheus 19:6 waar staat: “Hetgeen God samengevoegd heeft, scheide de mens niet.”
“Wilt u zeggen dat mijn domheid Gods werk is?” vroeg die vrouw met luide stem.
“Hoe bedoelt u dat?”
“Ik heb mijn man tijdens een vakantie in Spanje leren kennen. Na een avondje Sangria eindigden wij in bed. Ik werd zwanger. Toen zijn wij onder druk van de familie met elkaar getrouwd. We zijn nooit gelukkig geweest samen.” En toen met een agressiviteit alsof ik schuld hieraan had: “Wilt u werkelijk beweren dat God ons samengevoegd heeft omdat wij kerkelijk zijn getrouwd?”
Goede vraag!
Het is duidelijk dat we nooit iets kapot mogen maken wat God heeft gedaan. Maar betekent een huwelijk – ieder huwelijk – dat dit van God komt, dat het Gods werk is? Betekent het feit dat wij kerkelijk trouwen en de dominee of de priester een zegen vraagt over het huwelijk, dat God deze twee mensen heeft samengevoegd?
U mag het zeggen.

God wil niet dat paren scheiden
In Zijn woord maakt God duidelijk dat Hij het samengaan van man en vrouw ziet als een verbond voor het leven. Een van de tien geboden luidt: Gij zult niet echtbreken. In Maleachi 2:16 staat dat God de echtscheiding haat, net zoals Hij alle andere tekortkomingen en zonden haat. God weet echter dat wij wèl zullen zondigen en Hij weet ook dat er paren zijn die weer uit elkaar zullen gaan. God weet wie en hoe wij als zondige mensen werkelijk zijn. Jezus zegt dat Mozes scheiding heeft toegestaan vanwege de hardheid van ons hart (Mattheus 19:8). Dat is geestelijk realisme.

Wat zegt Jezus over scheiding?
In Mattheus, de hoofdstukken 5,6 en 7 lezen wij dat Jezus zijn discipelen en de samengestroomde mensen onderricht geeft over veel uiteenlopende zaken. Ook het huwelijk komt daarbij even aan de orde. Jezus zegt: “Er is ook gezegd: Al wie zijn vrouw wegzendt, moet haar een scheidbrief geven. Maar Ik zeg u: Een ieder, die zijn vrouw wegzendt om een andere reden dan ontucht, maakt, dat er echtbreuk met haar gepleegd wordt; en al wie een weggezondene trouwt, pleegt echtbreuk.” (Mattheus 5:31,32)

Eerst een paar inleidende opmerkingen. Interessant is dat Jezus de deur open laat voor een scheiding. Hij zegt niet: “Er is gezegd: Al wie zijn vrouw wegzendt, moet haar een scheidbrief geven. Maar Ik zeg u: gij zult niet scheiden.” Nee, Jezus accepteert (zogezegd noodgedwongen) het feit dat sommige paren willen (of moeten) scheiden en geeft ‘ontucht’, maar ook ‘een andere reden’ als oorzaken hiervoor aan.

Verder is het zo dat Jezus deze woorden sprak in een cultuur waarin alleen de man zijn vrouw kon wegsturen. Omgekeerd was dat onmogelijk, alhoewel Jezus het in Marcus 10:12 wel heeft over een vrouw die haar man verlaat. In onze tijd hebben mannen en vrouwen – gelukkig – dezelfde rechten. Ik ga er dan ook van uit dat de situatie die Jezus hier aanspreekt in onze tijd geldt voor zowel de man als de vrouw.

Wat is echtscheiding?
Jezus heeft het over een scheidbrief. In onze tijd is dat de echtscheiding, dat wil zeggen de formele en openlijke daad om een huwelijk te beëindigen. In de tijd van Jezus en onder Joodse wet was dat anders dan in deze tijd en in ons land. Het principe is echter gelijk: zoals een huwelijk eens officieel gesloten werd, wordt het ook weer officieel beëindigd.

Wat is echtbreuk?
Echtbreuk is niet hetzelfde als echtscheiding. Scheiding is de formele daad om een huwelijk te beëindigen. Echtbreuk speelt zich eerst in het hart af en daarna in (geheime) daden. Het betekent het huwelijk ‘breken’. Dingen doen die een huwelijk kapot maken. Jezus is wat dat betreft heel radicaal. Hij zegt: Een ieder, die een vrouw aanziet om haar te begeren, heeft in zijn hart reeds echtbreuk met haar gepleegd (Mattheus 5:28). Nou daar kunnen wij het mee doen. Dat maakt veel getrouwde mannen en vrouwen tot echtbrekers. Ze spelen met vuur en zetten daardoor mogelijk een eerste stap in de richting van een latere echtscheiding.

Wat is ontucht?
Interessant is dat Jezus niets zegt over een huwelijk dat beëindigd wordt vanwege ontucht. Wij mogen daaruit concluderen dat dit voor Hem een legitieme reden is een huwelijk te beëindigen. Maar, wat is ontucht?

Synoniemen voor het woord ‘ontucht’ dat in de meeste vertalingen gebruikt wordt zijn: onkuisheid, losbandigheid, onzedelijkheid, obsceen gedrag. In het Grieks wordt het woord porneia gebruikt. Van dat woord is o.a. pornografie afgeleid. Het betekent overspel, maar ook afgoderij, hoererij, vermenging, immoraliteit, ontrouw. Het begrip is dus breder dan alleen de ontrouw door een buitenechtelijke relatie. In wezen is ontucht iedere seksuele bevrediging die buiten de huwelijksrelatie plaatsvindt.

Wat is ‘een andere reden’?
De meeste bijbeluitleggers concluderen op grond van de uitspraak van Jezus in Mattheus 5:32 dat ontucht de enige legitieme reden is een huwelijk te beëindigen.
Maar, klopt dat?

Laten wij de woorden van Jezus eens nauwkeurig bekijken aan de hand van een paar vragen.
Wat zegt Jezus niet?
Hij zegt niet: je mag je vrouw niet wegzenden (je mag niet scheiden) om een andere reden dan ontucht. Dat zou een korte en heldere uitspraak zijn geweest. Jezus kiest echter woorden die veel gecompliceerder zijn. We moeten ons afvragen waarom Hij deze formulering heeft gekozen.
Wie is hier de dader?
De man die zijn vrouw wegstuurt.
Wat is de reden?
Dat weten wij niet, maar het is iets anders dan ontucht. Een man heeft, om de een of andere reden, genoeg van zijn vrouw en stuurt haar weg. Er wordt niet gezegd of de vrouw zich aan iets schuldig heeft gemaakt of niet.
Wie is het slachtoffer?
De vrouw die wordt weggezonden. Niet alleen moet zij haar huis, haar tehuis en mogelijk ook haar kinderen verlaten, en wordt ze een verstotelinge zonder bescherming en zonder inkomen, ze wordt ook nog eens extra bestraft doordat Jezus zegt dat zij echtbreuk pleegt als ze ooit weer met een andere man samen komt en dat een man echtbreuk pleegt als hij met haar trouwt. Eigenlijk zegt Jezus – in de gangbare uitleg dat ontucht de enige reden is voor echtscheiding – dat de vrouw die om een andere reden dan ontucht wordt weggezonden niet meer mag trouwen. Dat is heel vreemd omdat Jezus dat niet zegt over de vrouw die volgens Hem terecht wordt weggezonden wegens ontucht. Ook van de man die zijn vrouw, om wat voor reden dan ook, wegstuurt (terecht of niet terecht) wordt niet gezegd dat hij niet meer mag trouwen. In deze uitleg wordt de vrouw die (mogelijk schuldloos) wordt weggezonden boven mate bestraft.

De conclusie, op grond van dit vers, dat ontucht de enige reden is voor echtscheiding, is daarom volgens mij onjuist. Datzelfde geldt ook voor de parallel woorden van Jezus in Marcus 10:2-12 en Lucas 16:18. Graag wil ik u een andere uitleg van deze woorden van Jezus ter overweging geven die een heel ander licht werpt op deze uitspraak en ook op ‘andere redenen’ voor echtscheiding.

Is het mogelijk dat Jezus deze woorden heeft gesproken omdat Hij wil dat de vrouw, die geen ontucht heeft gepleegd, maar om een ‘andere reden’ wordt weggezonden, óók een scheidbrief krijgt? Wil Hij dat die vrouw óók officieel gescheiden wordt, zodat ze weer vrij is om eventueel een nieuwe relatie te beginnen? Immers als ze niet officieel gescheiden is (en dus nog getrouwd) pleegt zij echtbreuk als zij met een andere man samen is. En die andere man pleegt echtbreuk omdat hij trouwt met een (nog) getrouwde vrouw.

Als deze uitleg klopt beschermt Jezus hier dus de vrouw die om een andere reden dan ontucht wordt weggezonden en legt de verantwoording in de handen van de man die het huwelijk beëindigd. Alhoewel Jezus zeker geen voorstander is van scheiding, wil Hij kennelijk, dat, wanneer het toch zover komt, alles op een ordelijke manier wordt afgehandeld.

Mijn vrouw en ik begeleiden een vrouw die door haar man regelmatig wordt geslagen. De eerste keer dat wij dit meekregen was haar gezicht aan een kant helemaal blauw. “Ik ben met de fiets gevallen”, vertelde zij ons. Toen wij doorvroegen maakten haar tranen duidelijk wat werkelijk was gebeurd. “Ik heb best een aardige man”, zei ze “maar soms verliest hij zijn beheersing en slaat mij.”
“Hoe vaak gebeurt dit?” vroegen wij.
“Zeker een keer per maand. Maar”, voegde zij eraan toe, “als het voorbij is heeft hij er spijt van en vraagt mij om vergeving. Ik ben dan blij dat het voorbij is en vergeef hem.”

Nou mag u ons vertellen hoe wij deze vrouw kunnen helpen? Moeten wij haar, omdat er geen sprake is van ontucht, vertellen: “Wat God samengevoegd heeft, scheide de mens niet?” Is het christelijk en liefdevol deze vrouw in haar ellende te laten en het risico te lopen dat de woede van haar man ooit zover gaat dat hij haar het ziekenhuis in slaat, of nog erger?
Kan geweld in de relatie een huwelijk kapot maken? Is zoiets ‘een andere reden’? En als deze vrouw bij haar man weggaat mag ze dan nooit meer trouwen? Pleegt ze echtbreuk als ze toch nog het geluk heeft een andere lieve man te vinden?

En, hoe zit het met een huwelijk waar de liefde voorbij is? Man en vrouw hebben niets meer met elkaar, ze strijden voortdurend en maken elkaar het leven zuur. Hoe is het als het huwelijk een hel is geworden en de kinderen opgroeien in een milieu wat kapot maakt en afbreekt? Wat als kinderen verscheurd worden tussen twee ouders die elkaar haten? Is dat geen ontrouw? Is dat geen breuk van het huwelijk? Is dat mogelijk een geldige ‘andere reden’?

Knokken voor de relatie
Ja, ik geloof dat wij moeten knokken voor ons huwelijk. Het gaat niet vanzelf goed, het gaat wel vanzelf verkeerd. Een goed huwelijk vraagt inzet, vergevingsgezindheid, ja moed. Maar, er zijn dingen die kennelijk nog heiliger zijn dan het huwelijk. Er zijn waarden die uitstijgen boven de huwelijkstrouw: zoals trouw aan God en Zijn bedoeling met ons leven en met het huwelijk. Maar ook trouw zijn aan jezelf en niet accepteren dat iemand anders jou kapot mag maken. Ook als wij getrouwd zijn mogen en moeten we onszelf liefhebben en opkomen voor onszelf.

Mag een christen scheiden?
Eigenlijk is die vraag niet goed.
Nee, een christen moet niet willen scheiden, maar er kunnen omstandigheden zijn die scheiding tot een beter alternatief maken dan kost wat kost doorgaan. Als een huwelijk voortdurend ‘gebroken’ wordt is dat huwelijk al geen huwelijk meer naar Gods bedoeling. Dan mag scheiding overwogen worden.

Leo Habets