De vrouw komt op het heetst van de dag water putten. Zo ontloopt ze de andere vrouwen, die allemaal ‘s ochtends vroeg water halen. Die wijzen haar na vanwege haar omgang met mannen. Water halen is voor haar dus een dagelijkse confrontatie met haar pijn en haar eenzaamheid. En juist op dat kwetsbare moment gaat Jezus met deze vrouw praten zonder dat het haar pijn doet of schrikreacties oproept. Hoe krijgt hij dat voor elkaar?
Door Arie-Jan Mulder
Illustratie Roel Ottow, gemaakt voor ‘Tuin van Heden’, uitgeverij Van In, Wommelgem, België.
Jezus begint het gesprek door haar om water te vragen. En zo krijgt haar eenzame gang naar de bron plotseling toch een sociaal aspect, nu zij een ander kan helpen. Heel fijngevoelig stelt Jezus zo ongeveer de enig mogelijke vraag die aansluit bij haar situatie van dat moment. Want dat is wat Hij eigenlijk altijd doet: Hij verplaatst zich in de ander en vanuit dat meeleven gaat Hij redding brengen.
De vrouw reageert terughoudend maar er ontstaat toch een gesprek. Dan vraagt Jezus haar om haar man te gaan halen, om samen het gesprek voort te zetten.
‘Ik heb geen man’, zei de vrouw.
‘U hebt gelijk als u zegt dat u geen man hebt’, zei Jezus, ‘u hebt vijf mannen gehad, en degene die u nu hebt is uw man niet. Wat u zegt is waar.’
Dat is iets om over na te denken.
Er zijn mensen die denken dat Jezus met deze woorden de vrouw ‘aanspreekt op haar zonde’. Maar Jezus gebruikt het woord zonde niet, en zelfs het hele begrip zonde is hier volkomen afwezig. Deze kwetsbare vrouw heeft het helemaal niet nodig om bestraffend te worden toegesproken over haar manier van leven. Dat zou haar niet helpen. Dat doet iedereen al, en het heeft er alleen maar toe geleid dat zij zich afsluit voor anderen. Jezus leest haar niet de les, maar benoemt haar relaties met mannen zonder enige lading of verwijt. Hij laat haar alleen op een subtiele manier weten dat Hij weet hoe haar leven in elkaar steekt. En uit de reactie van de vrouw blijkt dan ook dat zij zich niet aangevallen voelt. Zij wordt juist enthousiast, omdat ze iets van God in hem herkent.
Veroordeling
Maar hoe komt het dan dat wij hier zo makkelijk een veroordeling van deze vrouw in lezen? Het enige dat wij van haar weten is dat ze meerdere mannen heeft gehad en nu een informele relatie met een man heeft. En onze eerste reactie kan dan inderdaad zijn: dit is een slechte vrouw die het met de seksuele moraal niet zo nauw neemt. Dat zou inderdaad het geval kunnen zijn. Maar zelfs als het zo is, dan nog vindt Jezus dat geen onderwerp van gesprek, want hij gaat er verder niet op in. Het lijkt soms wel of veel christenen menen dat het hun taak is om anderen te vertellen wat zij allemaal fout doen.
Wij wijzen zo graag met het vingertje. Maar Jezus focust niet op wat zij eventueel verkeerd heeft gedaan, maar op wat ze nodig heeft. Hij oordeelt niet, maar nodigt haar uit richting God. Hij wil niet wijzen, maar wenken.
Even doordenken
Voor ons is dat misschien lastig, omdat wij nu eenmaal sterk geneigd zijn om te oordelen. Maar laten we even doordenken over deze vrouw. Hoe komt het dat zij geen stabiele relaties heeft? Misschien is zij als kind misbruikt, of verkracht door een Romeinse soldaat. Dat is bepaald niet onwaarschijnlijk.
En dan is er geen ‘fatsoenlijke’ man meer die met haar wil trouwen. Maar net als iedereen heeft zij behoefte aan liefde en warmte – in zo‘n situatie misschien nog wel meer dan een ander.
Maar het kan nog erger: misschien was zij wel onvruchtbaar. Dan kon zij gewoon door haar man worden weggestuurd. Of misschien was zij wel één of meerdere keren weduwe geweest. Of, nog veel erger: misschien kon zij niet koken. Dat was in die tijd al een voldoende grond om je vrouw weg te sturen. Niet al deze scenario’s zijn even waarschijnlijk, maar ze helpen ons misschien wel om wat minder snel te oordelen.
Oefenen
Jezus spreekt geen enkel oordeel uit over deze vrouw. En dankzij zijn uitnodigende houding ontdekt zij uiteindelijk dat hij de Messias is en ontvangt zij ‘levend water’. En niet alleen zijzelf, maar ook veel mensen uit de stad komen door haar getuigenis tot geloof. En dat allemaal doordat Jezus niet naar haar fouten heeft gewezen, maar haar heeft uitgenodigd naar Gods hart te komen.
Niet wijzen, maar wenken. Laten wij dat ook gaan oefenen in onze omgang met anderen!
