Het helpt slachtoffers van seksueel misbruik om met hun verhaal naar buiten te komen. Daardoor kan hulpverlening tot stand komen. Vertrouwenspersonen (met geheimhoudingsplicht) in kerk en gemeente kunnen een eerste aanspreekpunt zijn en hulp op gang brengen.
Door Drs. Marrie van der Feen
Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik?
De gevolgen van seksueel misbruik zijn heel verschillend, afhankelijk van de ernst van het misbruik, hoe lang het heeft geduurd, de mate van geweld, wie de dader(s) was/waren. Ook is het belangrijk of het slachtoffer is gehoord en geloofd toen zij/hij erover ging praten. B.v. geloofde de moeder haar kind toen het zei, dat iemand op een seksuele manier aan haar had gezeten? Als een kind geloofd wordt, dan blijkt later de schade veel minder te zijn.
Er kunnen fysieke gevolgen zijn, maar ook psychische en geestelijke.
Fysiek: blauwe plekken, zwangerschap, scheurtjes, eczeem etc.
Psychisch: angsten, eet-, slaap- en concentratiestoornissen, relatie- en seksuele problemen, depressie etc. Zie: “Het doet pijn van binnen” en “De pijn voorbij, een weg van trauma naar kracht” (Marrie van der Feen, 2004, 2000).
Geestelijk: Ze hebben je verteld, dat het allemaal jouw schuld is, dat je het zelf hebt uitgelokt. Je bent slecht. Daarom durf je niet te geloven, dat God wel van je houdt, dat je ook een kind van God mag zijn door geloof in Jezus.
Hoe ga je om met de gevolgen van seksueel misbruik?
Je zwijgt erover. Zand erover, je wilt er nooit meer aan terug denken of erover praten. Dat kan tot gevolg hebben, dat er stinkende wonden ontstaan. Dat de problemen die je hebt voortwoekeren, ook in je gezin. Veel slachtoffers van incest zwijgen over het gebeurde en een derde deel van deze slachtoffers zijn zelfs jarenlang hun herinnering eraan kwijt. Later realiseren ze zich, vaak als gevolg van een speciale gebeurtenis (trigger), dat ze in hun jeugd seksueel misbruikt zijn.
Wat moet je doen als je seksueel misbruikt bent?
Geef openheid. Lees erover. Praat erover met vertrouwde bekwame mensen en zoek zo mogelijk hulp. Vertel alles aan God, want God weet wat je nodig hebt. Seks met een kind beneden 16 jaar is een misdrijf volgens het Nederlandse recht. Seksuele omgang tussen verwanten is volgens de Bijbel een zonde. Zie Leviticus 16. Volgens het Nederlandse recht moet men seksueel geweld als een misdrijf melden. Men moet er heel verstandig mee omgaan, omdat het vaak gaat om misbruik van een kind. In Nederland kan men bij het AMK (Advies en Meldpunt Kindermishandeling) inlichtingen inwinnen over hoe er gehandeld moet/kan worden. Dat kan zelfs anoniem. Men is soms huiverig voor melding bij het AMK uit angst zijn of haar kinderen te verliezen, maar in de praktijk willen de meeste deskundigen de kinderen zoveel mogelijk binnen het eigen gezin laten. In sommige gevallen plaatst men het kind elders om het te beschermen. Helaas worden er veel kinderen seksueel misbruikt zonder dat iemand het te weten komt. Het is belangrijk, dat er in kerken en gemeenten vertrouwenspersonen zijn, tegen wie een slachtoffer of betrokkene het geheim kan vertellen. De vertrouwenspersoon heeft geheimhoudingsplicht en moet de juiste stappen nemen (volgens protocol).
Meteen scheiden van een dader? Het is vaak beter om openheid te geven en goede hulp te zoeken. Soms komt een dader tot berouw en bekering en kiest deze voor een weg van herstel en hulpverlening. Alles bedekken met de mantel der liefde is onjuist als er sprake is van een misdrijf.
Wat kan hulpverlening opleveren?
Hulpverlening kan inzicht in de gevolgen van de traumatische gebeurtenissen in je leven opleveren. Het is belangrijk om te zien welke schade je hebt opgelopen, welke patronen zich hebben gevormd in je karakter, welke irrationele gedachten je zo nu en dan hebt, welke angsten je in zijn greep hebben etc. Je hebt misschien de gedachte gekregen, dat je niks waard bent, dat je er vooral voor anderen moet zijn, dat je pas wat bent als je het materieel voor elkaar hebt of i.d.
Hulpverlening kan helpen symptomen te reduceren.
Hulpverlening kan je geloof versterken, als je gaat inzien, dat je niet minder bent dan een ander, dat je je schaamte voorbij bent en dat God van je houdt, omdat jij Jezus aanvaardt en Hem gehoorzaamt.
De gevolgen van seksueel misbruik in het huwelijk?
Sommige moeders wantrouwen hun mannen omdat ze zelf in hun jeugd zijn misbruikt. De moeders moeten leren om hier zo reëel mogelijk mee om te gaan, begrijpen dat hun angst normaal is, maar tegelijkertijd zich niet laten leiden door hun angsten maar door gezond verstand en vooral door de Heilige geest. Die zal ons leiden in alle waarheid, ook wat seksueel misbruik betreft.
Er zijn slachtoffers, die overgevoelig zijn voor bepaalde dingen b.v. teleurstelling als ze misbruikt zijn door een belangrijk persoon in hun leven. Ze zullen sneller ontdaan zijn als ze later weer worden teleurgesteld door een voor hen belangrijke persoon (hun partner, de voorganger of dominee). Deze vrouwen moeten hun heftige gevoelens leren tolereren (affect tolerantie. Een belangrijk begrip in de traumaleer). Je gevoel de baas leren worden, een belangrijk principe, ook Bijbels gezien, waar Petrus zegt, dat God houdt van een zacht rustig gemoed.
Hoe is het bij mannen?
Misbruik van mannen komt ook voor, maar in geringere mate dan bij vrouwen.
De schaamte die het bij mannen veroorzaakt is zo mogelijk nog groter dan bij vrouwen. Mannen zijn macho ingesteld in de regel en misbruik krenkt hun mannelijke waardigheid. Zij moeten tot besef komen, dat zij bijna altijd geen schuld hebben aan het seksuele misbruik, ook al werden er seksuele gevoelens opgewekt door het misbruik.
Mannen moeten niet aarzelen het misbruik naar buiten te brengen bij een vertrouwde persoon. Liefst een professionele hulpverlener met beroepsgeheim. Vaak is hulpverlening een eerste stap. Herstel is een proces en geen instant gebeuren. De persoonlijkheid van het slachtoffer kan op vele manieren zijn beschadigd en een goede hulpverlener zal de schade onder woorden kunnen brengen en een behandelplan opstellen. Dat kan voor een belangrijk deel een zelfhulpplan zijn, zodat het slachtoffer niet afhankelijk wordt van de hulpverlener.
Drs. Marrie van der Feen
(Marrie is als GZ psycholoog gespecialiseerd op het gebied van hulp aan mensen met een (seksueel) trauma en werkt onder de paraplu van Stichting Petra binnen de generalistische basis GGZ, is Big geregistreerd).
