========================================================
De vraag schepping of evolutie is een heet hangijzer onder christenen.
Wat schepping of evolutie betreft zijn er drie denkrichtingen (met enkele varianten daarop):
A. Creatie: hemel en aarde zijn letterlijk zó ontstaan als beschreven in de eerste hoofdstukken van de bijbel.
B. Evolutie: alles is spontaan en toevallig, vanuit niets, met een ‘big bang’ begonnen en heeft zich in een tijdsbestek van miljarden jaren, zonder sturing van buitenaf, ontwikkeld tot het leven zoals wij dat nu kennen.
C. Intelligent design: een tussenvariant die probeert creatie en evolutie met elkaar te verzoenen. In deze theorie heeft God het begin gemaakt (de ‘big bang’ geïnitieerd) en de evolutie gestuurd.
In deze serie studies ga ik een vierde mogelijkheid voorstellen, die waarschijnlijk nieuw voor u is. Maar voor we dat doen eerst wat gedachten over plus- en minpunten van de genoemde drie denkrichtingen.
Door Leo Habets
Creatie
De eerste hoofdstukken uit de bijbel letterlijk nemen is aantrekkelijk omdat het de vraag beantwoordt naar het begin van alles en een verklaring geeft voor de oorsprong van het kwaad op deze wereld. Bovendien geeft deze houding het aangename gevoel God en Zijn woord trouw te zijn.
Maar, er zijn ook problemen. Mogen wij voorbijgaan aan ontdekkingen van het menselijk verstand (de wetenschap) en dat alles eenvoudigweg van tafel vegen omdat het niet strookt met ons begrijpen van de eerste hoofdstukken in de bijbel? Het verstand en het verlangen te ontdekken zijn toch ook door God gegeven.
En kan de zonde van twee mensen werkelijk de oorzaak zijn van een volkomen verandering van de schepping die eens zeer goed was? Is het fair dat God de hele wereld en miljarden mensen heeft gestraft voor de fout van Adam en Eva? En waarom is die zondeval ook ‘doorgedrongen’ in de dierenwereld, de natuur, ja zelfs in dode materie? En hoe is dat dan gebeurd?
Evolutie
Ook tegen de theorie dat alles spontaan ontstaan is uit niets valt veel in te brengen. Hoe moet ik mij dat voorstellen? Er was niets wat vervolgens zonder aanleiding explodeerde, waardoor uiteindelijk alles ontstaan is, inclusief de kat die in de mand ligt te spinnen, de glimlach van mijn vrouw en het iPad waarop ik deze teksten schrijf.
Zo’n big bang evolutie klinkt heel interessant, maar het bevredigt niet.
Ik wil namelijk graag weten wat er vóór dat NIETS was, maar die vraag mag ik niet stellen omdat er … eh … niets was.
Maar, dat is wel erg onwetenschappelijk.
In de wetenschap is iedere vraag relevant en geldig tot die vraag bevestigd of weerlegd wordt. Met betrekking tot een spontaan begin uit NIETS is niets bewezen. In zeker drie punten is dat alles teveel.
1. Te veel toeval
Één van de grootste problemen van de these dat alles spontaan ontstaan is met een big bang en vervolgens evolueerde tot het leven zoals wij dat nu kennen is ‘toeval’. Er zijn ongelooflijk veel voorwaarden die vervuld moeten worden om leven mogelijk te maken. Duizenden, miljoenen, miljarden omstandigheden moeten op het juiste moment en in de juiste volgorde en conditie op elkaar afgestemd zijn om te kunnen LEVEN. Daar kun je kansberekeningen op loslaten en ontdekken dat de mogelijkheid van menselijk leven op deze planeet oneindig veel kleiner is dan het vinden van die ene juiste zandkorrel op ALLE stranden van deze wereld. Dat al die voorwaarden voor leven ‘toevallig’ vervuld worden is theoretisch mogelijk, maar logisch is dat niet. Net zomin als het logisch is één jaar lang iedere week de juiste lotto-cijfers in te vullen. Theoretisch is het mogelijk, maar in werkelijkheid zal het nooit gebeuren. (Alhoewel die kans veel en veel groter is dan voldoen aan alle voorwaarden om menselijk leven mogelijk te maken).
2. Te veel optimisme
Het tweede grote probleem van de big bang en de evolutietheorie is het optimisme dat alles zich positief en in een goede richting heeft ontwikkeld. Dat is echter niet zoals het leven hier op aarde is; integendeel alles degenereert en gaat kapot. Chaos is de norm en niet orde. Daar heeft Edward A. Murphy (1918–1990) de volgende wet aan verbonden: Als iets mis kan gaan, dan gaat het ook een keer mis. In de evolutietheorie moeten echter miljarden ontwikkelingen spontaan goed zijn gegaan. Dat is een ongelooflijk groot en naïef optimisme.
3. Te veel geloof
Wij mensen vinden onszelf nogal knap. We denken dat we veel begrijpen en doorzien. De werkelijkheid is dat wij nog geen fractie van één procent begrijpen van het leven waarvan wij deel uitmaken. Dan is het wel heel aanmatigend om zó te doen alsof wij op alle mysteriën van dit leven een antwoord hebben. Een klein voorbeeld; het raadsel van interdisciplinaire afhankelijkheid en samenwerking.
Camouflage
Niet zo lang geleden werd een ‘nieuw’ zeepaardje ontdekt dat de kleur en de vorm heeft van het hoornkoraal waarin het leeft. Dit minuscule pygmee zeepaardje is rozig van kleur en heeft knobbels op het lijfje, precies zoals het koraal. Daardoor is het beestje door vijanden niet waar te nemen.
Fantastisch!
Maar, hoe moet ik mij de totstandkoming van deze camouflage voorstellen? Hoe heeft het beestje in zijn evolutionaire ontwikkeling kunnen waarnemen dat het koraal waar het bescherming zocht roze is en knobbels heeft? En hoe heeft het wordende zeepaardje die observaties kunnen doorvoeren in de ontwikkeling van het eigen lichaam dat ook roze van kleur is en overdekt is met knobbels die net zo groot zijn als bij het koraal? Waar komt überhaupt het idee vandaan om zichzelf te beschermen door camouflage? Waarom heeft het beestje niet gekozen voor bescherming door een hard pantser, een giftige stinkende huid of stekels die als speren mogelijke vijanden verdrijven?
Hoe dan ook, één beestje (of was het een groep zeepaardjes?) heeft al haar kaarten gezet op camouflage en die keuze omgezet in een nieuwe werkelijkheid. In miljoenen jaren evolutie heeft het zeepaardje zich beetje voor beetje en stap voor stap ontwikkeld en het uiterlijk aangepast aan de omgeving om zichzelf te beschermen.
Blijft nog één groot probleem: hoe heeft het diertje kunnen overleven in al die miljoenen jaren dat het bezig was zijn camouflage te ontwikkelen en nog geen bescherming had van de verandering die het gepland had en langzaam doorvoerde? Het zou absoluut geen kans hebben gehad en al lang zijn uitgestorven voordat het camouflage project beëindigd was.
Jacht strategieën
Zo zijn er miljoenen voorbeelden te vinden van planten en dieren die in hun overleven op een bijzondere manier afhankelijk zijn van hun leefwereld. De hengelaarsvis bijvoorbeeld was in zijn ontwikkeling wel héél creatief. Om andere vissen als prooi aan te trekken heeft hij op zijn snuit een stokje van zo’n tien centimeter met aan het uiteinde een verdikt aanhangsel dat er uitziet als een worm. Die zwaait hij heen en weer om prooi aan te trekken. En weet u wat? Die ‘worm’ geeft ook nog licht. Ronduit geniaal. En probeer nu maar eens uit te leggen hoe die vis daartoe gekomen is. Hoe heeft hij dat bedacht? En hoe heeft hij het uitgevoerd?
Sterkte met het beantwoorden van die vragen!
Praktische oplossingen
Laat ik nog één voorbeeld noemen maar dan houd ik op omdat het aantal mysteries oneindig is en wij anders niet verder komen met de thema’s die ik in deze studies wil bespreken.
Als een baby geboren wordt, is hij compleet: een miniatuur mensje, met alles ‘erop en eraan’: hoofdje handjes, beentjes, voetjes, darmen, longen, een hartje.
Nee, toch niet alles!
De baby heeft geen tandjes. Heel praktisch anders zou hij bij het drinken de tepels van zijn moeder kapotbijten. En er is nog iets: de fontanel. Het hoofdje bestaat niet uit een vaste schedel zoals bij volwassenen, nee de beenderen van de schedel zijn nog niet aan elkaar gegroeid. Daardoor kan het hoofdje samengeperst worden om door het geboortekanaal naar buiten te komen. Een vaste schedel zou nooit door het bekken kunnen.
Merkwaardig!
Hoe weet een baby, die de buik van de moeder nog nooit heeft verlaten, dat tandjes niet erg praktisch zijn en dat het beter is dat de schedel uit losse stukken bestaat omdat hij er anders niet uit kan?
Het is een ‘voorkennis’ die een baby niet KAN hebben omdat nog nooit een baby na de geboorte is teruggekeerd in de moederschoot om zich aan te passen en de geboorte nog een keer over te doen. Met andere woorden hier gebeurt iets dat evolutionair niet te verklaren valt en waarbij zich de gedachte moet opdringen of dit alles toch mogelijk van ‘buitenaf’ gestuurd wordt.
Evolutie zonder plan?
Carl Benz presenteerde in 1885 zijn eerste auto, geknutseld uit allerlei oude materialen. Eigenlijk was het niets anders dan een koetsje met een motor. Een groot verschil met de mooie moderne Mercedes, die een fantastische luxueuze, uiterste comfortabele rijdende computer is. Wat een enorme evolutie heeft, in nog geen 150 jaar, plaatsgevonden tussen dat eerste karretje en de huidige limousine.
Zo ongeveer stellen wij ons ook de evolutie in het heelal, in de natuur en bij ons mensen voor. Van niets zijn wij geëvolueerd tot wie en wat wij nu zijn. Er is echter één enorm verschil tussen de ontwikkeling van de Mercedes auto en de evolutie in de natuur. De eerste evolutie werd gestuurd door het denken van duizenden mensen, te beginnen met Carl Benz, daarna zijn opvolgers en dan de vele hoogopgeleide ingenieurs en designers. De evolutie in de natuur, die miljarden keren uitgebreider en complexer is, zou echter door het toeval gestuurd moeten zijn. De mens kan sturen door te denken. De natuur kan niet denken.
De vraag is of evolutie zonder een plan überhaupt mogelijk is? Zonder plan is alles toeval. Zelfs de meest fervente tegenstanders van een scheppende God zijn het erover eens dat ‘toeval’ niet het antwoord kan zijn. Blijft als enig mechanisme natuurlijke selectie, oftewel het recht van de sterkste. Is dat dan de bevredigende verklaring voor ons bestaan?
Moeder natuur
De moderne mens gebruikt het woord schepping niet, omdat dit woord impliceert dat er ook een Schepper is. Hij heeft het liever over de natuur, de evolutie of ‘moeder natuur’.
Het is zo gemakkelijk om te zeggen; moeder natuur (of de evolutie) heeft het zeepaardje een prachtige camouflage gegeven, de hengelaarsvis uitgerust met een unieke strategie om andere vissen te vangen en de ongeboren baby een fontanel gegeven om door het geboortekanaal te kunnen, totdat je erover gaat nadenken en ontdekt hoe absurd, oppervlakkig en ontoereikend zo’n zinnetje is.
Want wie is moeder natuur dan wel?
Waar woont zij?
Kan ze denken en plannen maken?
En kan moeder natuur plannen omzetten in de werkelijkheid?
Of is moeder natuur een imaginaire, niet existente pseudo god om het geweten te sussen dat de mysteries in de schepping niet kan verklaren?
Hoe je het ook draait of keert; de meest logische en rationele verklaring voor leven en onze existentie is en blijft een Schepper. Er is méér geloof voor nodig om te beweren dat alles toevallig uit niets ontstaan is dan te accepteren dat God alles zó gewild heeft. Atheïsten verwijten christenen een blind geloof, maar wie loopt blind niet bewezen theorieën achterna? Wie begeeft zich echt op dun ijs? Want hetgeen van Hem niet gezien kan worden, zijn eeuwige kracht en goddelijkheid, wordt sedert de schepping der wereld uit zijn werken met het verstand doorzien, zodat zij geen verontschuldiging hebben (Romeinen 1:20). Groot zijn de werken des Heren, na te speuren voor allen die er behagen in hebben (Psalm 111:2).
En God zelf stelt alle betweters via Job de volgende vragen.
Waar was jij toen Ik de aarde grondvestte?
Vertel het me, als je zoveel weet.
Wie stelde haar grenzen vast?
Jij weet dat toch?
Heb jij ooit de morgen ontboden, de dageraad zijn plaats gewezen?
Zijn de poorten van de dood aan jou getoond, de deuren van het diepste donker – heb je die gezien?
Kun jij de aarde in haar volle uitgestrektheid bevatten?
Vertel het, als je het allemaal weet.
Waar is de weg naar de oorsprong van het licht, en de plaats van het donker – is die jou bekend?
Ken je de voorraadkamers van de sneeuw?
Heeft de regen een vader?
Wie brengt de dauwdruppels voort?
Uit welke schoot wordt het ijs geboren?
Ken jij de wetten van de hemel, kun jij jouw orde aan de aarde opleggen?
Kan jouw stem de wolken bevelen?
Kun jij de bliksem uitsturen?
Van wie heeft de haan zijn inzicht gekregen?
Wie verschaft de raaf zijn voedsel?
Geef jij het paard zijn kracht?
Is het aan jouw wijsheid te danken dat de valk opstijgt?
Na deze opsomming van vragen, die veel langer is dan ik hier weergeef stelt God nog een laatste vraag!
Laat hij die God terechtwijst op dit alles antwoorden!
(Job 38 – 41 NBV).
Ga er maar aan staan!
Interessant is dat in onze moderne tijd, met grotere twijfels over het bestaan van God dan ooit, de mysteries van het leven ons indringender gepresenteerd worden dan enige generatie vóór ons. Denk alleen maar aan de fantastische natuurfilms over het leven in de diepten van de oceanen en de tv-programma’s over het gigantische, complexe en duizelingwekkende universum. Hoe meer inzicht wij krijgen hoe groter de verbazing. Hoe meer kennis wij vergaren hoe duidelijker het wordt hoe weinig wij weten. En toch keert die verwondering zich niet vóór maar tégen God.
Intelligent design
Deze theorie lijkt heel knap bijbel en wetenschap met elkaar te verzoenen. Immers er is een eeuwige God aan het begin van alles, die het ontstaan van de schepping heeft geïnitieerd, in grote lijnen zoals beschreven in Genesis 1. Er is echter geen sprake van zeven dagen, maar een schepping die zich in een tijdsbestek van miljarden jaren heeft ontwikkeld en geëvolueerd is tot het leven zoals wij dat kennen.
Deze theorie heeft echter één groot probleem en dat is het feit dat er geen verklaring wordt gegeven voor het ontstaan van het kwaad. Waar komt het kwaad vandaan als een almachtige en goede God de schepping geïnitieerd heeft? Dat is een vraag die de mensheid al eeuwenlang bezighoudt zoals o.a. blijkt uit de volgende schreeuw om een antwoord van de Griekse filosoof Epicurus, die leefde van 341-269 voor Christus
Ofwel God wil het kwaad stoppen,
maar kan het niet,
of hij kan het en wil het niet,
of hij wil het niet en kan het niet,
of hij wil het en kan het.
Als hij wil en niet kan, is hij zwak,
wat niet bij God past.
Als hij kan, maar niet wil, is hij boosaardig,
wat God vreemd is.
Als hij niet wil en niet kan,
is hij boosaardig en zwak
en daarom geen God.
Als hij zowel wil en kan,
wat bij God alleen mogelijk is,
waar komt dan het kwaad vandaan
en waarom stopt hij het niet?
Hoe je het ook draait of keert, de uiteindelijke consequentie van ‘intelligent design’ is dat God de oorsprong is van al het kwaad. Daarmee wordt God de duivel.
Wat was er vóór de schepping?
Ik weet, die vraag mag ik van Prof. Dr. Stephen Hawking niet stellen omdat hij ervan overtuigd was dat buiten tijd, ruimte en materie niets kan bestaan, zelfs God niet. Zijn verlangen om aan te tonen dat God niet bestaat was zó groot dat hij, net als Faust, bereid was zijn (wetenschappelijke) ziel ervoor te verkopen. Immers in de wetenschap staat niets vast totdat het bewezen is. Hawking heeft niets kunnen bewijzen. Sterker nog, niemand zal ooit kunnen bewijzen dat God niet bestaat. Alle pogingen om het bestaan van God te ontkennen doen mij denken aan de woorden van Paulus in zijn brief aan de Romeinen (1:22): Bewerende wijs te zijn, zijn zij dwaas geworden. Of aan Psalm 53:2: De dwaas zegt in zijn hart: Er is geen God.
En waarom zou het waarneembare en het wetenschappelijk meetbare de enige werkelijkheid zijn? Dat geldt in de schepping waarin wij leven al niet, laat staan buiten tijd, ruimte en materie. Wij spreken bijvoorbeeld over liefde, één van de grootste krachten in het universum. Maar je kunt liefde niet zien, niet meten en niet in cijfers of formules uitdrukken. Je kunt alleen de uitwerking van liefde waarnemen. Toch is liefde een fantastische realiteit. Datzelfde geldt voor veel andere zaken zoals ons gevoel voor schoonheid, de emoties die muziek oproept, creativiteit, intuïtie, het geweten dat ons haarscherp vertelt wat goed is en wat niet, en … ja, de innerlijke zekerheid dat God bestaat.
Hoe dan ook, de bijbel maakt duidelijk dat er vóór het ontstaan van tijd, ruimte en materie (beter: buiten tijd, ruimte en materie) wel degelijk ‘LEVEN’ was en is.
God
In de eerste plaats was en is daar God. De Eeuwige, de Ontzagwekkende, de Almachtige, de Ene, de Schepper, Elohim, Eloah, Elah, El Shaddai, YHWH, Adonai, Jehova …
Jezus Christus
Johannes, de discipel die Jezus zo liefhad, schrijft in zijn brief: Hierin is de liefde Gods jegens ons geopenbaard, dat God zijn eniggeboren Zoon gezonden heeft in de wereld, opdat wij zouden leven door Hem (1 Johannes 4:9).
Het woord ‘eniggeboren’ wekt de indruk dat het leven van Jezus begonnen is met een geboorte. Dat impliceert dan tegelijkertijd dat er een vrouw zou moeten zijn die Hem gebaard heeft. Bij Zijn intrede in het leven als mens werd Jezus inderdaad geboren uit een vrouw, maar dat kan niet de betekenis zijn als het gaat om het begin van Jezus in Gods hemel. Het Griekse woord dat Johannes gebruikt voor eniggeboren is: monogenē wat betekent ‘verwekt’.
Ik begrijp dat zó: het is alsof God een woord heeft gekozen dat het dichts mogelijk aansluit bij onze verstandelijke vermogens om aan te geven waar Jezus vandaan komt en wat Zijn begin is. Jezus werd verwekt door de Vader.
En waarom deed Hij dat?
Johannes legt het uit: om ons Zijn liefde te openbaren! Opdat wij zouden leven door Hem (1 Johannes 4:9).
God heeft dus met een duidelijk doel voor ogen (de redding van de mensen) Jezus Christus doen ontstaan (verwekt). Dat Jezus er vóór de schepping van Genesis 1 was blijkt o.a. uit de volgende verzen.
In en beginne (letterlijk: oorspronkelijk) was het Woord (Jezus) en het Woord was bij God en het Woord was God (Johannes 1:1).
Verheerlijk Gij Mij, Vader, bij Uzelf met de heerlijkheid, die Ik bij U had, eer de wereld was (Johannes 17:5).
Gij (God) hebt Mij (Jezus) liefgehad vóór de grondlegging der wereld (Johannes 17:24b).
Hij is vóór alles en alle dingen hebben hun bestaan in Hem (Colossenzen 1:17).
Hij (Jezus) was van tevoren gekend, vóór de grondlegging der wereld (1 Petrus 1:20).
Hem nu, die u voor struikelen kan behoeden en onberispelijk doen staan voor zijn heerlijkheid in grote vreugde, de enige God, onze Heiland, zij door Jezus Christus, onze Here, heerlijkheid, majesteit, kracht en macht vóór alle eeuwigheid, èn nu èn in alle eeuwigheid! Amen (Judas 24,25).
Interessant is hier de uitdrukking: vóór alle eeuwigheid! Letterlijk staat er: vóór al het zijnde, d.w.z. vóór alles wat is.
De heilige Geest
Al in het tweede vers van de bijbel wordt de heilige Geest geïntroduceerd. Hij was er dus ook vóór de schepping. Nergens wordt verteld (in tegenstelling tot Jezus) waar de heilige Geest vandaan komt. Hij is er gewoon.
Engelen
Verder waren (en zijn) er engelen in de hemelse gewesten. Immers in Job 38:4 en 7 staat: Waar waart gij (Job), toen Ik de aarde grondvestte … terwijl de morgensterren tezamen juichten, en al de zonen Gods jubelden?
De uitdrukkingen ‘morgensterren’ en ‘zonen Gods’ wordt in het Oude Testament gebruikt voor engelen. De engelen waren er dus bij toen God de aarde grondvestte. Waarom en hoe zullen wij nog uitvoerig ‘bespreken’.
Gelovigen
Sommige bijbelteksten laten je duizelen. Bijvoorbeeld in zijn brief aan de christenen in Efeze schrijft Paulus: Hij heeft ons immers in Hem uitverkoren vóór de grondlegging der wereld, opdat wij heilig en onberispelijk zouden zijn voor zijn aangezicht (Efeziërs 1:4).
Het Griekse woord ‘exelexato’ is hier vertaald met ‘uitverkoren’. Het kan echter ook ‘uitkiezen’ betekenen. Dat is interessant omdat ‘uitkiezen’ veronderstelt dat je enkelen (of velen) uit een bestaande groep selecteert.
Ik weet natuurlijk dat dit bijbelvers (onder andere) de basis is voor de genadeloze leer van de uitverkiezing, maar daar gaat het nu niet om. Waar het om gaat is dat christenen er, volgens Paulus, al waren voordat God de wereld heeft geschapen. Als we kiezen voor het woord ‘uitverkoren’ kunnen wij concluderen dat we er waren in Gods gedachten. Als we kiezen voor het woord ‘uitgekozen’ gaat het nog veel verder. Dan waren wij er in werkelijkheid.
Datzelfde schijnt Paulus ook aan te duiden in een brief aan zijn discipel Timotheüs: De genade, die ons in Christus Jezus gegeven is vóór eeuwige tijden (2 Timotheüs 1:9). Letterlijk staat er: vóór al het zijnde, dus vóór alles dat is, vóór de realiteit zoals wij die kennen.
Het christelijke geloof heeft veel te zeggen over een leven na de dood, maar de bijbel schijnt aan te duiden dat er – op de een of andere manier – ook een leven was vóór de geboorte. Daar mag u eens rustig over nadenken. We komen er uitvoerig op terug.
© copyright Leo Habets
Niets uit deze studies mag worden verveelvoudigd, opgeslagen of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de schrijver.
In deze studies heb ik gekozen voor de NBG vertaling (1973)
Klik hier als de Uitdaging bediening wilt ondersteunen!
