Tegenwoordig is Willibrord de bekendste zendeling uit de vroege middeleeuwen. Hij wordt ook in verband gebracht met het aartsbisdom gevestigd in Utrecht. Dirk Otten laat in zijn boek ‘De ware Willibrord’ zien dat hij echter lange tijd helemaal niet zo bekend was en amper wat te maken had met dat aartsbisdom. Maar wat kan wel met redelijke zekerheid gesteld worden over Willibrord?
Willibrord (c.657-739) worden grote zendingsresultaten onder de Friezen toegedicht, maar bij zijn dood bleek slechts het zuidelijke deel van de woongebieden van de Friezen, zoals het bovenste deel van Noord-Brabant, met het christelijke geloof in aanraking gekomen. Utrecht werd pas decennia later een bisdom. Dit wijst op een groot verschil met de algemeen aangenomen geschiedenis over Willibrord.
Boekanalyse
Otten studeerde Duitse taal- en letterkunde met de bijvakken Germaanse godsdienstgeschiedenis en Oudsaksisch. Hij werd leraar en schrijver. In recente tijd heeft hij zich toegelegd op de kersteningsgeschiedenis van Saksen en Friezen.
Na een voorwoord en een inleiding behandelt hij zijn onderzoek naar het onderwerp in 15 hoofdstukken. De meeste aandacht gaat naar de levensbeschrijvingen over Willibrord van de Angelsaksische monniken Alcuïnus en Beda en naar de gestripte, maar meer aannemelijker, versie van de Willibrordliteratuur. Glas in lood afbeeldingen over het leven van Willibrord geven beeld bij de tekst.
In het boek toetst Otten de verschillende vermeldingen over Willibrord in allerlei Middeleeuwse literatuur in hoeverre het gaat over feit of fictie. Ook neemt hij Willibrords eigen geschriften in overweging. Ottens doel is om te komen tot een aannemelijke geschiedenis van Willibrords leven op basis van historische controleerbare feiten.
Hij sluit af met een meer waarschijnlijker chronologie van het leven van Willibrord, literatuurlijsten (primair en secundair), een zoekregister, illustratieverantwoording en een korte personalia.
Zendingsuitdagingen
Volgens Otten was Willibrord ondergeschikt aan de Frankische machthebbers die in een oorlog verwikkeld waren met onder andere de Friezen. De zending zou daardoor bepaald worden door politieke en militaire omstandigheden.
Ook had het grotendeels mislukken van Willibrords zendingsopdracht te maken met het feit dat er een grote kloof bestond tussen de Germaanse natuurreligie en het christelijke geloof afkomstig uit een boek. Daar komt bij dat het christelijke geloof het geloof was van de gehate Frankische vijanden.
Evaluatie
Dit is een heel interessant en aannemelijk boek over het leven van Willibrord. Het neemt de lezer mee naar de wereld van de vroege middeleeuwen met speciale focus op de zending in de zuidelijke Nederlanden, waartoe in die tijd ook Vlaanderen behoorde.
Het geeft een inkijk in kerkpolitiek en agenda’s van individuele kerkleiders. Daarin komt naar voren dat die bewust aan mythevorming deden en zij feit en fictie vermengden. Ook poogt Otten een meer genuanceerd beeld te geven van de bewoning van Nederland.
Doordat Otten de verschillende literatuur onderzocht over het leven van Willibrord kan het niet anders dan dat er veel herhaling in voorkomt. Dit boek wordt aangeraden.
Otten, D., De ware Willibrord. Dichtung und Wahrheit in de vroege schriftelijke bronnen. 2021, Van Warven, Kampen, 135 pagina’s, € 15,95, ISBN: 9789493175563.
