Door Marco van Putten
Augustinus
Deze kerkvader (354-430) werd geboren in een stad in het tegenwoordige Algerije. Dat behoorde toen tot de Romeinse provincie Africa. Hij bekwaamde zich als wijsheidsleraar en in de kunst van het spreken (retorica). Hij was geen christen, maar werd dat pas op zijn 32ste. Daarna werd hij priester en later bisschop. Hij besteedde veel tijd aan de gelovigen en het bestrijden van allerlei ‘ketterse’ stromingen.
Speculum (inzicht)
Dit boek bestaat uit teksten uit de Bijbel- en deutrocanonieke boeken naar de hedendaagse indeling, waarvan hij vond (waarschijnlijk in 427) dat deze de meest essentiële voor christenen waren. Hij heeft de meest ondubbelzinnige teksten (meestal meerdere verzen) gekozen, dus bijvoorbeeld geen profetieën of allegoriseerbare teksten. Ze zouden als spiegel moeten dienen voor het christen-zijn. Het betreft grotendeels geloofsstellingen en niet zozeer leefregels. Ze zijn overwegend positief in plaats van negatief, zonder dat dit verschil wordt aangegeven. Meestal zijn ze ‘gemengd’ (zowel positief en negatief). Het boek is minder bekend om een aantal redenen. De christenheid vond al vroeg dat christenen genoeg zouden hebben aan de generaliserende (filosofische) leringen van de kerk (de dogma’s) afgeleid van de Bijbel. Ook is Speculum bedoeld voor inwendige zending, terwijl de kerk al vroeg gefocust was op uitwendige zending. Ook is er kritiek op Speculum. Zo zou het niet origineel zijn en onaf. Augustinus schrijft namelijk dat hij het nog wilde verbeteren (herhalingen en tegenstrijdigheden wegnemen).
Speculum vertaling
De inleiding is van Paul van Geest (RKK), hoogleraar Kerk- en Theologiegeschiedenis. Augustinus specialist. Daarna volgt een korte literatuurlijst. De vertaling is gedaan door twee Rooms-katholieke taalkundigen gespecialiseerd in klassieke talen hebben en in Augustinus. Vrijwel alle Bijbelteksten zijn weergegeven naar de NBV. Omdat Augustinus koos voor de nummering uit de Septuaginta (Griekse OT) is er geregeld een dubbele nummering. Het boek sluit af met een verantwoording van de uitgave.
Evaluatie
Dit is een interessant boek. Het laat aan de ene kant zien dat Augustinus in de 5de eeuw vond dat christenen voorgehouden moest worden wat de Bijbel leerde. Maar het laat aan de andere kant zien hoe hij ook geheel andere zaken als essentieel zag dan dat wat de Here Jezus en de eerste christenen essentieel vonden (Mt 23:23-24; Jh 16:8). Augustinus citeert immers erg weinig uit de boeken van Mozes (slechts c.60 van de ruim 800 citaten en niets uit Genesis!) en meer uit het Nieuwe dan het Oude Testament. De inleiding op dit boek is summier en de voetnoten bevatten Latijnse of Franse teksten. Jammer is dat een register van Bijbelteksten ontbreekt. Toch een aanrader.
Verkrijgbaar in de christelijke boekwinkel
Augustinus, A., Speculum, bezorgd door V. Hunink en J. van Neer. 2018, Jongbloed, Heerenveen, € 19,95, 365 pagina’s, ISBN: 9789085202998.
