Het katholieke boek is in opmarsToen wij oktober 2016 over de Frankfurter Buchmesse liepen, stonden we in Europa aan de vooravond van het Lutherjaar. Daarbij constateerden wij dat het aandeel Protestants ten opzichte van voorgaande jaren afnam en het aandeel Rooms-Katholiek zichtbaar toenam. In een Blogpost werd toen door ons de wat prikkelende vraag opgeworpen, wie na 500 jaar de strijd om het Woord gewonnen had: de Reformatie of Rome. Nu, bijna twee jaar later, reden voor ons om dit eens opnieuw te bekijken:
In onze analyse hebben we gekeken naar wat we in de zoekvragen en gesprekken met klanten in onze verschillende winkels zien gebeuren en de cijfers die we vinden in onze Google-analytics resultaten. Dat gaat al gauw over 3,8 miljoen zoekvragen. Deze analyse is niet allereerst wetenschappelijk. Maar voor een boekverkoper is inzicht in de toekomst erg belangrijk geworden. Daarom doen wij dagelijks onderzoek naar wat er leeft bij onze bezoekers in de winkels en wat ze zien op internet. Daarbij lijkt vanuit ons perspectief als christelijke boekhandel een trend zichtbaar. In de boekhandelswereld weten we als geen ander dat resultaten uit het verleden geen garantie zijn voor de toekomst. We kunnen stilzitten en kijken naar wat er gebeurt in de winkels, maar we kunnen ook actief op zoek gaan naar de vragen die mensen stellen aan Google. Daarbij is het niet eenvoudig om dit één op één te koppelen aan daadwerkelijke verkoopresultaten. Het imago van Google is bijvoorbeeld geen garantie dat zij inhoudelijk het beste antwoord geven op zoekvragen. (de meerderheid is in de christelijke wereld nooit de echte richtingwijzer geweest) Voor ons als boekverkopers schrijft de zoekvraag van de klant wel een eigen verhaal en juist dáár luisteren we graag naar.
Wat opviel in de afgelopen week was het volgende. Er kwam twee keer een vraag om informatie over een presentatie over kinderbijbels voor jonge ouders in één van onze winkels. Ze waren afkomstig uit verschillende parochies. Op de christelijke boekenbeurs kunnen wij niet om RK uitgeverijen als Berne Media en Adveniat heen. Onderstaand een overzichtje van de zoekvraag naar de verschillende bijbels. Opvallend is de verhoudingsgewijs gegroeide rol die wij zien voor de Willibrordvertaling, een overduidelijk vanuit een RK gedachtegoed vertaalde bijbel.
Traditioneel was het uitgangspunt in de christelijke boekenwereld “Katholieken lezen niet, katholieken schrijven niet”. Een onderzoek uit 2011 benadrukte dat de Weber-these dat calvinisten door hun arbeidsethos hun sterke positie in de maatschappij hadden verworven, statistisch niet aantoonbaar is. Wel is zichtbaar dat calvinisten beter en meer lazen en daardoor efficiënter en innovatiever waren. Ook het onderwijssysteem in de Rooms-Katholieke wereld waren als het ging om de kerkelijke opleidingen erg goed, maar voor de leken nogal eens eerder praktisch gericht dan theoretisch.
Hoewel nog geen brede stroom, zien we wel een ontwikkeling in de Rooms-Katholieke wereld. Jonge gezinnen krijgen steeds vaker bij geboorte en doop een kinderbijbel vanuit de kerk of de (peet)ouders . Bij Communie en Vormsel wordt steeds vaker een boek gegeven. De aandacht voor het klassieke gedachtengoed zoals o.a. de Navolging van Christus is groot. Een editie in jonge taal doet het uitstekend. Pas kocht iemand als cadeautje bij een Rooms-Katholieke kinderdoop een exemplaar van de klassieke uitvoering van het boek van Thomas A Kempis. “Daar heeft die jongen wat aan als die 18 wordt”, was het aankoopmotief.
Als we kijken naar het aanbod van typisch Rooms-Katholieke uitgeverijen dan lijkt wat we vroeger onder Maria-devotie schaarden verleden tijd. We zien zeker ook in de Angelsaksische wereld een groeiend aanbod van titels die om het in onbruik geraakte woord “leken” maar eens te noemen, helpen als opvoedingsondersteuning, huwelijksbegeleiding (marriage encounter) en qua apologetiek ook sterker zich uitspreken. Opvallend is dat steeds vaker ook boeken verschijnen met titels zoals “Zielen winnen”, “Als God renoveert”. Daarmee is duidelijk dat er een beweging gaande is, waarin er heel veel verwacht wordt van de vorming en toerusting van actieve gemeenteleden. Erik Borgman, Frank Bosman, Leo Fijen en Ad van der Helm zijn zomaar wat namen die daar actief in zijn met heel veel anderen.
Opmerkelijk is dat er in de Protestantse wereld juist minder behoefte lijkt te zijn aan degelijk materiaal.
Bij het doen van Geloofsbelijdenis geeft men jongeren, vanuit een vorm van zelfcensuur, maar geen boek meer (“gaan ze dat lezen?” is dan de meest gehoorde verzuchting) en vlucht men in de cadeau-markt. Een vaak gesignaleerde zoekterm op internet is: “belijdeniscadeau geen boek” en dat vinden wij veelzeggend.
Als boekverkopers volgen we deze ontwikkelingen met veel aandacht. De tijd is ook in de rechterflank van de reformatorische wereld voorbij dat het uitgangspunt “liever Turks dan Paaps” was. Auteurs zoals Henry Nouwen, Anselm Grun, Gabriele Kuby en Thomas Halík worden breed gelezen. De serie over Jezus van (inmiddels emeritus) paus Benedictus riep heel breed waardering op. De boeken over paus Franciscus doen het erg goed. Als er een encycliek verschijnt, komt die breed beschikbaar. Er is nog altijd vraag naar de Rooms-Katholieke Catechismus. We zien kerkelijke afhakers die weer opnieuw betrokken raken bij kerk en geloof nog wel eens de afslag nemen naar de Oud-Katholieke kerk, vanwege de muziek, de liturgie én de preken daar. De Jongerendagen van de Rooms-Katholieke kerk trekken wereldwijd opzienbarende bezoekersaantallen.
Waar komt het nu vandáán, dat de RK-beweging in beweging lijkt en zelfs opbloeit, ondanks alle moeilijke toestanden, en de protestantse wereld afbrokkelt en zijn eigen relevantie niet meer lijkt te zien? Wellicht een veelzeggende reactie uit een gesprek met één van onze jongere bezoekers, zelf Rooms Katholiek: Mischien zijn wij als Rooms-Katholieke kerk wel zo wanhopig dat we beseffen dat er echt iets moet gebeuren, het is er op of er onder!
De Reformatie is nu 501 jaar geleden en vooruitkijken is aan de beurt! Het verleden is wel bekend inmiddels. Wat gaat de toekomst brengen als het gaat om de bijbel, het Woord van God, de kennis daarvan en hoe gaan wij de nieuwe generatie vormen. Waar staat de komende tijd de kandelaar van het Woord? Als christelijke boekverkopers helpen wij al onze bezoekers met veel plezier en liefde voor ons vak in het ontsluiten van de kennis die hierbij van pas zal komen.
Auteurs:
Jo van Dorp is verantwoordelijk voor de Ichthusboekhandels in Alphen aan den Rijn, Den Haag, Leiden en Zoetermeer en geeft leiding aan het team achter de website Ichthusboekhandel.nl
Erik Verhagen is boekverkoper bij Boekhandel de Schuilplaats in Alblasserdam en geeft dagelijks leiding aan de website Schuilplaatsboeken.nl
