Recensie door Marco van Putten.
Moderne Theologie
Zuurmond (1930), emeritus hoogleraar Bijbelse Theologie, vertegenwoordigt de zogenoemde ‘Amsterdams school’ die in de zestiger jaren ontstond. Deze ‘school’ was een reactie op de historisch-kritische benadering. Zuurmond wil daarbij uitgaan van de meest oorspronkelijke historische versie van de Bijbelboeken, want hij verondersteld een redactiegeschiedenis (dat de huidige Bijbel door verschillende redactieslagen over de eeuwen sterk is vervormd). Dit is ‘moderne theologie’ (niet orthodox). Volgens Zuurmond gaat het in de Bijbel over machten, zoals ook in het dagelijkse leven. Machten bepalen de moraal en ethiek. God is volgens de Bijbel de hoogste macht. Zuurmond heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel dat socialistisch overkomt (antikapitalistisch). Hij benoemt misstanden in het huidige Nederland (Rutte III). Dat zou ook veel zonden verklaren, want die zouden vooreerst door de omgeving worden bepaald.
Derde boek van reeks
Volgens Zuurmond kent christelijke Theologie de drieslag geloof – gebed – gebod, die elkaar zouden overlappen. In dit boek behandelt hij het derde onderdeel ervan; gebod. Over geloof en gebed had hij al twee boeken geschreven; de apostolische geloofsbelijdenis (2011) en over het ‘Onze Vader’ (2012). Zijn boek over ‘gebod’ gaat over christelijke moraal en vooral over diens onderbouwing (ethiek). Daartoe zoomt hij specifiek in op de ‘Tien Geboden’ (met name het ‘grote gebod’). In twee appendices zoomt hij in op zaken; een vergelijk van het Bijbelboek Prediker met het Grieks filosofische geschrift van Epicursus en het ‘Godsbewijs’ van de ‘christelijke’ filosoof Kant. Er zijn registers opgenomen van persoonsnamen, van begrippen & zaken en van Bijbelteksten. Voetteksten geven diepte-informatie en literatuurverwijzingen.
Evaluatie
Zuurmonds boek is interessant. Sommige aangehaalde punten zijn juist, zoals de gebrekkige Bijbelvertalingen, onderwaarderen van Israël, belang van rabbinale input, misinterpretatie, moralisme, Bijbelmisbruik, dat geloven concreet moet blijken en dat geloofsgeschriften ontstonden in andere werelden dan de tegenwoordige. Ook is zijn Bijbelinterpretatie vaak leerzaam. Toch is een waarschuwing nodig. God laat gelovigen niet verdwaasd achter, maar spreekt tot hen. De Bijbel is daarvan Zijn enige inkadering. Het probleem kan daarom de Bijbel niet zijn, maar de gelovigen. Dat de Bijbel geen letterlijke historische feiten zou bevatten, maar alleen leerzame verhalen & principes is onwaar. Het verklaart waarom Zuurmond ernstige interpretatiefouten maakt, zoals dat de Bijbel hoererij zou tolereren! Het is onzin te beweren dat het riskant en onmogelijk zou zijn Gods ‘geboden’ over te zetten naar vandaag. Volgens Zuurmond leidt dat altijd tot fanatisme. Dit is een onnodige ‘christelijke’ sneer naar Jodendom. Hij negeert daarmee dat Torahnavolging een onvergelijkbare leefwijze verondersteld dan die van moraliteit & ethiek. Zuurmonds insteek is Westers (Griek/Romeins) gericht, hoewel hij onderkent dat de Bijbelse wereld Oosters gericht was.
Zuurmond, R., God en de moraal. Een andere kijk op Bijbelse ethiek. 2018, Skandalon, Middelbrug, 184 pagina’s, € 19,95, ISBN: 9789492183675.
