De Romeinse soldatenkeizer Constantijn, of juister Flavius Constantinus, werd volgens een heersende christelijke legende christen doordat hij een visioen van God ontving. Die zou hem de militaire en politieke eindoverwinning geven, zodat hij de christenheid kon stimuleren. In het boek ‘Het visioen van Constantijn’ wordt door twee oudheidkundigen onderzocht of die vermeende openbaring van God een mythe is of op waarheid is gebaseerd. Hoe is dat gedaan?
Door Marco van Putten
Klik hier om dit boek te bestellen!
Meer dan het visioen beschreven
De twee auteurs (Lendering is historicus en Hunink een Universitair classicus) wilden geen nieuwe keizerbiografie schrijven, maar wilde het vermeende visioen van Constantijn onderzoeken. Daartoe staat in dit boek (H7) de eerste Nederlandse vertaling en bespreking van een lofrede aan Constantijn uit 310 centraal. De voorafgaande hoofdstukken 1-6 zijn bedoeld om een kenschetsing te geven van Constantijns wereld. De resterende hoofdstukken 8-15 onderzoeken de vraag hoe vanuit een volgens hen heidens visioen een christelijke legende kon voortkomen. Zwart-wit foto’s geven beeld bij de tekst. Ze beantwoorden niet alle vragen, maar concluderen wel dat niet Constantijn het Romeinse rijk kerstende, maar dat de christenheid hem zou hebben veranderd. Dat laatste krijgt naast de vertaling van de lofrede de meeste aandacht. Daarnaast is er begrijpelijkerwijs ook veel aandacht Constantijns keizersloopbaan. Daarin staat de slag bij de Milvische brug bij Rome in 312 centraal; de plek van het vermeende christelijke visioen. Eindnoten geven hoofdzakelijk bronvermelding. Het boek heeft een aantal bijlagen en wijst een weg naar verdere kennis over dit onderwerp. Het boek sluit af met een beperkt register.
Heidense wereld
De auteurs brengen naar voren dat de wereld van Constantijn heidens was. In het begin van zijn keizerschap profileerde hij zich dus vooral als vertegenwoordiger van de Griekse zonnegod Apollo (ook bekend als de Oosterse god Mithras). Ze bespreken daarover allerlei aanwijzingen. Maar ze wijzen er ook op dat het lastig is om iets concreets te stellen over Constantijn. Hij was als politicus erop ingesteld om zo lang mogelijk zo veel mogelijk opties open te laten. Speculatie wat wel of niet gebeurd is vinden zij niet wetenschappelijk verantwoord. Constantijns optreden was echter lange tijd uitgesproken heidens. Visioenen werden een vast gegeven wat keizers overkwam. Deze visioenen hadden altijd een heidense duiding. Constantijns visioen zou een meervoudige zonnehalo zijn geweest dat eerst heidens, maar later ‘christelijk’ werd geïnterpreteerd.
Evaluatie
Dit boek is interessant, maar gaat ook uit van een wat beperkte kijk op Constantijn; zijn (bekerings)visioen. Raak is de vaststelling dat Constantijn in zekere zin christen werd, maar dat het opdringen van christenheid door diens leiders aan de politieke macht ongepast is. Iets wat ook de auteur Singor stelt in zijn eerste Nederlandse biografie uit 2014 over Constantijn. De auteurs van dit boek wijzen er verder op dat de christenheid in Constantijns tijd nogal anders was dan het tegenwoordige. Veel was in zijn tijd niet ingekaderd of uitgekristalliseerd. Een aanrader.
Hunink, V. en J. Lendering
Het visioen van Constantijn. Een gebeurtenis die de wereld veranderde
Omniboek, Utrecht, 2018
€ 17,50
176 pagina’s
9789401913096
