De afgelopen 14 jaar ben ik in veel landen actief geweest bij noodsituaties, ondermeer in Somalië, Sudan en Zuid-Sudan. Hoewel elke crisis uniek is, heb ik ook veel overeenkomsten gezien. Eén daarvan is dat vrouwen en kinderen keer op keer het zwaarst getroffen worden.
De levens en waardigheid van vrouwen lopen gevaar door conflicten en rampen. In die situaties lijden mannen ook, maar vrouwen en kinderen worden blootgesteld aan specifieke bedreigingen in deze chaotische situaties, waardoor zij met name kwetsbaar worden.
Dit zijn vijf redenen waarom we in noodsituaties in vrouwen moeten investeren:
1. Vrouwen worden vaak alleen gelaten met de zorg voor hun familie
Tijdens een crisis moeten veel meer vrouwen hun gezin in hun eentje zien te onderhouden. Vaak worden de mannen en vaders vermoord, gevangen gezet of gaan ze vechten. In bijvoorbeeld een op de zes families in de Rohingyavluchtelingenkampen in Bangladesh is de vrouw het hoofd van het gezin.
Vrouwen die er alleen voor komen te staan, verdienen minder vaak een inkomen en hebben minder bescherming. Daarnaast mogen ze vaak niet meebeslissen in de gemeenschap en moeten ze hun verdriet en trauma alleen verwerken. Zo ontmoette ik in een van onze klinieken Therasa, een Zuid-Sudanese weduwe met vier kinderen. Ze vertelde mij: “Na het overlijden van mijn man moet ik ons gezin te eten geven en alleen voor het onderwijs en onderdak van mijn kinderen zorgen. Het is moeilijk om eten bij elkaar te krijgen. Ik verkoop thee op de markt, maar als ik niets verkoop, kan ik mijn kinderen niets te eten geven.”
2. Zwangere vrouwen krijgen niet de zorg die ze nodig hebben
Zelfs in landen met de beste verloskunde en kraamzorg is bevallen en voor een baby zorgen een enorm zware verantwoordelijkheid. Maar voor vrouwen in landen waar gezondheidszorg onbetaalbaar is, of voor vrouwen die moeten vluchten, kan een kind krijgen levensbedreigend zijn. Maar liefst 60 procent van alle vermijdbare sterfgevallen bij de bevalling zijn op plekken met conflicten of natuurrampen.
Toen ik het Medair-programma in Zuid-Sudan leidde, zag ons noodhulpteam op een dag een vrouw langs de weg zitten. Ze heette Angeline en ze had weeën. De dichtstbijzijnde zorglocatie was ver weg, dus hielp de verloskundige van het team haar ter plaatse te bevallen, in het gras.
Hoewel ik blij ben dat we daar waren voor Angeline en haar baby, is dit verhaal helaas een uitzondering. Door slechte infrastructuur, de afstand tot zorglocaties, onveiligheid, slechte hygiënische gewoonten en ontoereikende doorverwijzingen hebben vrouwen in een crisis maar weinig hoop op goede verloskundige zorg.
3. Vrouwen zijn vaak slachtoffer van geweld
Vrouwen lopen meer kans op seksueel en gendergerelateerd geweld wanneer sociale structuren door een conflict uitgehold worden. Tijdens migratie en ontheemding zijn vrouwen met name kwetsbaar. Ongeveer een op de vijf vrouwelijke vluchtelingen heeft te maken gehad met seksueel geweld (Global Humanitarian Overview 2019). Omdat veel gevallen niet gemeld worden, ligt het echte cijfer vermoedelijk nog hoger.
Seksueel en gendergerelateerd geweld heeft diepe gevolgen voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van de overlevenden. Veel overlevenden kunnen nergens bescherming zoeken, waardoor ze nog kwetsbaarder zijn.
4. Vrouwen dragen psychologisch letsel vaak zonder ondersteuning
Psychologische schade is niet zichtbaar, maar het verlies van familieleden, huizen en de vertrouwde manier van leven hebben een groot effect op de gezondheid van vrouwen. Veel vrouwen worstelen met trauma’s van de wreedheden die ze gezien hebben en het seksuele geweld dat ze overleefd hebben. Dat komt bovenop de dagelijkse strijd van het overleven als ontheemde.
Haleema, een Syrische vluchteling in ons psychosociale programma in Jordanië, vertelde over de impact van een bombardement op haar dorp: “Op die dag is mijn leven veranderd. Ik kreeg het beeld niet uit mijn hoofd. Ik werd agressief en schreeuwde steeds tegen mijn kinderen. Toen besloot ik om uit Syrië te vluchten, naar mijn man die in Jordanië leefde. Daarvoor liet ik het enige land dat ik kende achter, een land dat niet langer veilig was voor ons.”
5. Investeren in vrouwen betekent investeren in complete gemeenschappen
Vrouwen en meisjes worden relatief zwaarder getroffen door een crisis. Toch worden ze vaak alleen als slachtoffers gezien, niet als mensen die iets kunnen betekenen voor de gemeenschap. Onderzoek heeft aangetoond dat de hele gemeenschap er baat bij heeft wanneer vrouwen worden betrokken bij de noodhulp (VN Vrouwen 2015). Dat is een van de redenen waarom Medair met moedergroepen werkt. Daarin werken de moeders aan gezonde gewoonten, waarmee ze ziekten bij zichzelf en hun kinderen kunnen voorkomen. Deze groepen van 10-15 moeders komen regelmatig bijeen voor training over en ondersteuning bij gezondheid, hygiëne en voeding. Vervolgens gaan deze moeders op bezoek bij de buren om te informeren naar hun gezondheid en om positieve veranderingen te promoten in hun gemeenschap.
Door het opzetten van moedergroepen helpen we vrouwen om elkaar te helpen en zo ontstaan er duurzame hulpnetwerken. Dit vind ik een prachtig voorbeeld van waarom het belangrijk is om vrouwen centraal te stellen in de noodhulp.
Hoe we ondersteunen
Het is de missie van Medair om de meest kwetsbare mensen op de wereld noodhulp van hoge kwaliteit te bieden. In onze programma’s richten we ons daarom sterk op vrouwen en kinderen helpen een crisis op waardige wijze te overleven. Dit is inclusief medische zorg voor zwangere vrouwen en jonge moeders en psychosociale zorg om vrouwen te leren om in plaats van passieve slachtoffers actieve overlevenden te worden.
Ook trainen we vrouwen in nieuwe vaardigheden en helpen we hen om moedergroepen op te zetten. Daarin werken ze aan gezonde, hygiënische gewoonten waarmee ze ziekten bij zichzelf en hun kinderen kunnen voorkomen. Deze programma’s helpen honderdduizenden vrouwen en kinderen niet alleen te overleven, maar ook op te bloeien.
Een van de moeders uit onze moedergroepen zei: “We zijn gewoon huisvrouwen en moeders. Door de oorlog konden we niet naar school. Toen Medair mij training gaf, ontdekte ik dat ik echt wat kon betekenen voor mijn huishouden. Ik kan ervoor zorgen dat mijn familie niet ziek wordt. Ik heb nooit geweten dat ik zo’n verschil kon maken.”
Uiteindelijk zijn we hier niet alleen om levens te redden, maar om vrouwen hun waarde te laten ontdekken en meer waardigheid te krijgen in moeilijke tijden.
Medair is een christelijke noodhulporganisatie en helpt mensen in nood in afgelegen en verwoeste gemeenschappen. Samen bouwen ze aan een betere en duurzame toekomst. Elk mens telt!
Voor meer informatie: www.nl.medair.org
Foto: De Iraakse vrouw Shary laat foto’s zien van haar vermiste familieleden. Er zijn nog 41 familieleden vermist.
