Je stelt je vragen over de continuïteit van het boekenvak en het christelijke boek in het bijzonder. Ontlezing en verandering in leespatronen zijn ook hier volop zichtbaar. Internet is daar heel belangrijk in. Toch kunnen we de situatie in Amerika voor de christelijke boekhandel niet ongefilterd toepassen op Nederland.
Allereerst het is echt waar dat internet veel weghaalt uit de boekenmarkt. Wij kennen die cijfers als geen ander. Het echte probleem is niet internet zelf, maar het feit dat alleen de bestsellers vooral verkocht lijken te worden via internet, het zogenoemde “laaghangend fruit”. Alles wat een beetje moeilijker is of speciaal, wordt meestal nog wel gekocht bij de boekhandelaar, die immers de specialist bij uitstek is.
Internet (lees de grote websites) scoren daardoor heel makkelijk en verdienen snel en goedkoop. Boekhandelaren moeten er veel meer voor doen en nemen, in tegenstelling tot internetwinkels, wel een voorraadrisico en investeren in (dure) locaties. Juist de boekhandelaar informeert de uitgeverij over wat er te verwachten is in de verkoop, hoe een boek er uit zou moeten zien en wat het beste moment is. Daar gaan heel wat voorgesprekken aan vooraf. Bijna dagelijks spreek ik uitgevers en geef vanuit onze cijfers meningen en suggesties door. De grote websites gaan heel anders om met de data die zij krijgen van hun bezoekers. Zij proberen hun bezoekers ook andere dingen te verkopen dan boeken. Mogelijk is dat een belangrijke reden, waardoor er minder boekengeld besteed lijkt te worden. Tegelijkertijd zien we een groter deel van het besteedbaar inkomen opgaan aan online abonnementen als Spotify en Netflix.
Hoe de christelijke boekhandel in de VS opereert in vergelijking met Nederland is onvergelijkbaar. De Amerikaanse boekhandels zijn megagroot (in de verhouding met Nederland). Er is ook sprake van een enorme logistieke uitdaging in Amerika vanwege de afstanden. Niet voor niets dat Amazon aan de hand van een IP adres in Amerika bepaalt hoever een boekhandel bij je vandaan zit en dan de prijzen tot soms 30% verhoogt voor haar klanten afhankelijk van de afstand.
In Nederland zijn we gezegend met een fijnmazig distributiesysteem waarin elke regio wel een boekhandel heeft. In Amerika is de afstand zomaar 200 tot 300 kilometer naar de dichtstbijzijnde boekhandel. Anders is is dat in Amerika boekhandels niet per stuk een boek kunnen laten binnenkomen. Alles gaat daar bijna met dozen, waardoor een bestelling bij de uitgever vaak 12, 18 of 24 boeken tegelijk betekent. Daardoor kunnen de winkels minder goed en snel uitleveren aan hun klanten. Je zal als winkel maar 12 boeken moeten bestellen om één boekje te kunnen verkopen…. Nederland heeft daarentegen met de Christelijke Boekencentrale (CBC) een fantastisch distributienetwerk voor de plaatselijke christelijke boekhandels.
De Lifeway-winkels waren verbonden met het kerkgenootschap van de Southern Baptist. Het pleit voor die kerken, dat ze investeren in kennis bij hun leden. Door die kerkelijke betrokkenheid wordt er dan een verantwoordelijkheid beleefd voor de inhoud van de boeken die verkocht worden. Echter juist voor het draagvlak van een winkel in regio is het belangrijk dat men over kerkelijke grenzen en leerstellige verschillen heen stapt. Een breed christelijk spectrum is gewenst vanuit het besef dat men het Lichaam van Christus dient en niet uitsluitend een kerkelijke stroming. Om in wat oudere bijbelse termen te blijven: er wordt onderscheid (geen tegenstelling) gemaakt tussen “melk” en “vaste spijs”. Die verschillen kunnen heel goed benoemd worden in reviews of anderszins. Kerkelijke besturen kunnen uiteraard hun visie neerleggen op boekentafels in hun kerk of bij een evangelisatiepost. De Nederlandse praktijk waarbij winkels een algemeen christelijk aanbod hebben, voldoet echter het beste in onze cultuur.
Vanuit Ichthusboekhandel zijn we een groepje van vier winkels en daarmee geen keten. We maken wel onderdeel uit van de Byblosgroep, een combinatie van 34 christelijke boekhandels met een breed aanbod. Omdat we dicht bij elkaar zitten in een drukbevolkte (seculiere) omgeving werkt het heel goed. We wisselen snel uit tussen de winkels, benutten elkaars kennis en ondersteunen zo onze aanwezigheid in dit gebied. In Amerika is dat niet mogelijk vanwege de afstand en kent men elkaar ook niet.
Zijn er geen zorgen in Nederland en staan hier ook winkels voor sluiting?
Er zijn zeer zeker flinke zorgen. Het gevoel bij veel boekhandelaren is dat er weinig honger is naar Gods Woord. Winkels bezinnen zich ook op hun toekomst en er zijn ook clusters ontmanteld (zoals de Fakkel winkels) die dan zelfstandig verder gaan op plaatselijk niveau. De optie voor een boekhandel om alleen verder te gaan als webwinkel leidt bijna altijd tot een sterke verschraling van het aanbod. Essentieel is namelijk dat de het menselijk zoekvermogen op internet erg beperkt is. De boekhandelaar weet door ordening en selectie de klant de beste beleving te bieden. (Wie wel eens gezocht heeft tussen 6,5 miljoen items weet wat er bedoeld wordt).
Voor het passende cadeau is internet meestal minder geschikt, vanwege het missen van de zintuigelijke beleving. Simpele dingen als wenskaarten en cadeauartikelen zoals beeldjes, kaarsen die erg onpraktisch zijn voor verzending worden dan gemist. Zeker in gebieden waar (nog) wel een goede christelijke boekhandel is, speelt de onnodige vergroting van de ecologische voetafdruk bovendien een belangrijke rol. Als de kopers van het christelijke boek en van bijbels zouden beseffen hoeveel kennis en zichtbaarheid van het Evangelie in de winkelstraat verdwijnt als de christelijke boekhandel stopt, dan zou men minder gemakkelijk bij seculiere webwinkels bestellen en zich vaker laten verrassen door het unieke aanbod van de christelijke boekhandel.
Jo van Dorp is boekhandelaar en verantwoordelijk voor www.ichthusboekhandel.nl. Hij blogt (ook samen met anderen) over het christelijke boek en de boekhandel.
Foto: Het hoofdkantoor van Lifeway
