Zij torent uit boven alle politici in Europa. En dat al zo lang. Angela Merkel is steeds weer de stem die met gezag weet te spreken. Wijs, prudent, evenwichtig maar ook moedig, zo zou ik haar stijl willen aanduiden. Zonder glamour en glitter, zonder retorische trucages, weet ze vaak de goede woorden op de goede momenten te spreken.
Zo ook in dit tijdgewricht. Ook zij weet dat de stroom vluchtelingen die zich richting Duitsland beweegt, dit deel van Europa voor grote uitdagingen zal stellen. Naïviteit is haar vreemd. En toch: wat het zwaarst is, moet het zwaarst wegen. Op dit moment is dit: een toevluchtoord bieden voor de velen die getraumatiseerd zijn en weg willen uit de brandhaard die Syrië en Irak zijn. Gastvrijheid voor de vluchtelingen. Of ze dan niet weet dat er angst is, zo vroeg een eerlijke vragensteller aan Merkel toen ze onlangs Bern bezocht, om aldaar een eredoctoraat in ontvangst te nemen? Angst ook voor een verdere islamisering?
Angst is een slechte raadgever, zowel in het persoonlijke leven als in dat van een natie, repliceerde Merkel. En waarom zoveel vrees voor een andere religie? Wie bang is voor de islam moet maar gewoon weer eens een kerkbank inschuiven. Of de Bijbel lezen. We hebben toch de vrijheid ons eigen geloof te belijden? Ik vond het een verbluffend moment. Ongeveer net zo verbluffend als Obama, die bij een herdenking van de slachtoffers van de schietpartij in Charleston het Amazing Grace zong.
Ongetwijfeld zullen er criticaster zijn die vinden dat Merkel de scheiding van kerk en staat onvoldoende respecteert. Een staatshoofd moet toch neutraal zijn? Het wordt tijd om dit absurde standpunt te verlaten. Europa en Duitsland zijn geen ‘neutrale’ grootheden. Ze leven van ‘waarden’. Die waarden komen niet uit de lucht vallen. Ze zijn gegroeid op de vruchtbare bodem van een geloof, en wel heel in het bijzonder het christelijk geloof. Zonder dit geloof en zonder de waarden die hiermee verbonden zijn, zou het huidige Europa niet bestaan.
Zijn er dan niet ook andere waarden? En andere levensovertuigingen? Ja, prima dat die ook ter sprake komen. Dat gebeurt trouwens genoeg. Humanistische waarden worden onbeschroomd genoemd en niemand die zich eraan stoort. Waarom dan niet de christelijke? Terecht dat Merkel ook sprak over de dialoog, in dit geval met moslims. In een open samenleving is ruimte voor iedereen, en die ruimte krijgt zin door met elkaar in gesprek te zijn.
Een wijs staatshoofd weet dat de politiek nergens is zonder mensen en menselijke gemeenschappen die worden gevoed door een geloof of een wereldbeschouwing. Te lang is daar over gezwegen. Zou het daarom komen dat de politiek zo gemakkelijk capituleert voor de economie en de zogenaamde economische wetmatigheden?
Terug naar de uitspraken van Merkel. ‘Schuif weer eens een kerkbank in. Durf weer eens christen te zijn en dit te belijden’. Inderdaad, want welke beschaving wil je eigenlijk verdedigen zonder christelijk geloof en waarden die daarvan afgeleid zijn, naast andere geloven en waarden? ‘Lees de Bijbel weer eens’. Het grote Boek dat het nodige te zeggen heeft over vreemdelingen en over gastvrijheid, met daarin die glanzende gelijkenis over een barmhartige Samaritaan.
Angela, dank voor je leiderschap, je doet je naam ere aan want zo ben je een engel, een bode van God. Ik hoop dat velen naar je luisteren, want zonder stemmen als deze heeft Europa geen toekomst.
Overgenomen van Protestantse Kerk. 14 september 2015, dr. Arjan Plaisier, scriba van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland.
